Ian Rankin bênh vực tiểu thuyết hình sự, trinh thám

Tham dự Liên hoan văn học Cologne, Đức, nhà văn trinh thám chia sẻ với tờ DW-World rằng, dòng văn học viết về thế giới tội phạm không đáng bị coi là thể loại hạng hai, phi nghệ thuật.

- Ông nghĩ sao về những cuộc chạm trán thường dẫn đến "gây sự" giữa các nhà văn trong những Liên hoan văn học?

- Hơn thế nữa, tôi còn thấy cả sự phản bội và nói xấu sau lưng nhau. Nhà văn, về bản chất, là những nhà sáng tạo độc lập, không thích tranh đua. Nhưng khi bạn đẩy họ vào thế đối chọi nhau, dù là trong một quán bar hay trên một danh sách hội nghị thì những yếu tố cạnh tranh sẽ xuất hiện.

Tôi thật may mắn vì là nhà văn hình sự chứ không phải một tiểu thuyết gia. Các nhà văn hình sự, trinh thám thường có xu hướng gắn bó với nhau. Chúng tôi đều bị coi là những đứa trẻ lởn vởn ngoài văn đàn, chứ không phải là những nhà văn thực thụ. Khi họ không muốn chúng tôi vào hội của họ, chúng tôi có câu lạc bộ của riêng mình. Chúng tôi giúp đỡ nhau, nhiều nhất có thể.

Chỉ trong vài Liên hoan văn học gần đây, người ta mới mời các nhà văn ở nhiều thể loại như hình sự, khoa học viễn tưởng, lịch sử… Đấy là điều mới mẻ, tuyệt vời.

- Ông thường đích thân đến các hiệu sách, chuyển sách của mình từ gian hàng Truyện hình sự sang gian sách Văn học. Ở Đức thì không có sự phân biệt này. Ông nghĩ sao về sự nhìn nhận ngớ ngẩn với truyện hình sự ở các nước nói tiếng Anh?

- Đúng vậy, nhưng tôi phải mất cả ngày mới có thể giải thích chuyện này một cách thấu đáo. Khi tiểu thuyết hình sự mới xuất hiện tại Anh, chúng vẫn được nhìn nhận là văn học. Charles Dickens cũng sử dụng các yếu tố của tiểu thuyết hình sự trong cuốn Bleak House. Người bạn thân của ông - nhà văn Wilkie Collins - cơ bản là người đã sáng tạo ra tiểu thuyết hình sự Anh với cuốn The Moonstone.

Những rồi các nhà văn khác dần dà chạy đua viết truyện hình sự. Họ sáng tạo ra những nhân vật thám tử, thanh tra ngớ ngẩn, thể hiện sự hiểu biết non kém về chất độc, những âm mưu… Và vì vậy, tiểu thuyết hình sự yếu kém dần về chất lượng, tự mình rớt ra khỏi lãnh địa của văn học thực sự.

Tiểu thuyết hình sự với tư cách là một thể loại thường có độc giả chính là những người ở tầng lớp dưới của xã hội cũng như những người có công việc thường phải đi lại nhiều. Thể loại này đặc biệt dễ đọc với những người đi tàu đi xe, đi du lịch. Chính vì vậy, nó làm nên sự khác biệt giữa truyện hình sự với các thể loại văn chương khác.

- Thực tế đó có khiến ông phiền lòng không?

- Nó thực sự là cả một vấn đề với tôi hồi tôi còn trẻ, khi đang theo học khoa văn tại đại học. Khi bắt đầu viết cuốn tiểu thuyết đầu tiên, tôi đang làm thạc sĩ văn học. Tôi không thích truyện hình sự lắm. Tôi chỉ nghĩ, đây là một thể loại hiệu quả để thể hiện cách khám phá, tìm hiểu cuộc sống.

Vậy nên, khi cuốn sách đầu tiên của tôi ra mắt và bị xếp ở gian Truyện hình sự. Tôi đã đến hiệu sách và càu nhàu: "Cái quái gì thế này?" rồi tôi chuyển nó đến gian sách Văn học. Tôi muốn sách của tôi được đặt cạnh những nhà văn tôi từng học như Walter Scott, Robert Louis Stevenson, Muriel Spark.

- Tuy nhiên, ông nghĩ sao khi các nhà văn đích thực lại phải ghen tỵ với tác giả truyện hình sự xét về khía cạnh thương mại của tác phẩm?

- Tôi không nghi ngờ gì về việc họ ghen tỵ với doanh số tiêu thụ sách hình sự. Đó là thể loại đại chúng, thường bán được hàng triệu bản. Stieg Larsson là một ví dụ. Ông là nhà văn mà mọi người đều đọc, bất kể là giáo sư hay chỉ là một công nhân làm việc trong nhà máy. Nhà văn trinh thám Stieg Larsson là một hiện tượng của văn học nhân loại.

Truyện hình sự, trinh thám ngày nay có khả năng đề cập đến những vấn đề lớn lao như là những thể loại văn học chính thống. Tôi không thấy ranh giới giữa hai khái niệm này. Với tôi, một số truyện hình sự xuất sắc xứng đáng là văn học đích thực. Và một số truyện văn học đích thực thực tế là tiểu thuyết hình sự.

Thu Trang.

---