PGD Đại học Y khoa ở Nga điều hành mạng lưới học thuật “ma” toàn cầu nâng cao chỉ số như giải Nobel

Một Phó Giáo sư tại Đại học Y khoa Sechenov (Nga), đứng đầu một "mạng lưới ma" học thuật toàn cầu và thổi phồng chỉ số khoa học để ngang bằng với chỉ số của những người đoạt giải Nobel.

Trong vòng 5 năm, chỉ số h học thuật của Bokov đã tăng lên ngang bằng với nhiều nhà khoa học giành giải Nobel Vật lý, với 260 bài báo nghiên cứu, trong đó có 100 bài chỉ tính riêng trong năm 2022 (trung bình 2 bài mỗi tuần).

Phó giáo sư Dmitry Bokov. Ảnh: Đại học Sechenov

Mạng lưới đồng tác giả toàn cầu: danh tiếng so với tiền bạc

Ngay từ khi còn trẻ, Dmitry Bokov, Phó Giáo sư tại Đại học Y khoa Sechenov (Nga), đã làm giới học thuật ngạc nhiên với số lượng lớn các bài báo khoa học được công bố quốc tế, nhiều bài trong số đó nằm trên các tạp chí Q1 ( có hệ số tác động hàng đầu thế giới ). Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài ấn tượng này là một mạng lưới thao túng học thuật phức tạp mà chính ông điều phối.

Trong một cuộc điều tra, T-invariant (một tạp chí khoa học và tổ chức chống đạo văn của Nga) đã phát hiện ra một mạng lưới đạo văn quy mô lớn do Phó Giáo sư Dmitry Bokov, làm việc tại Đại học Y khoa Quốc gia Moscow đầu tiên (Đại học Sechenov, Nga), cầm đầu.

Theo một cuộc điều tra của T-invariant và The Insider, Bokov là trung tâm của một thị trường đồng tác giả toàn cầu. Trong mạng lưới này, các bài báo nghiên cứu được viết sẵn, thường là đạo văn hoặc sao chép đã được "chỉnh sửa" và bán thông qua các đại lý học thuật ở Iran, Iraq, Ấn Độ, Bangladesh và Nga. Các "đồng tác giả" tiềm năng đã trả từ 500 đến 5.000 đô la để được liệt kê là tác giả của các bài báo nghiên cứu được gửi đến các tạp chí quốc tế.

Tình huống này dẫn đến hiện tượng "tác giả ma"—những người không tham gia nghiên cứu hoặc viết bài báo, nhưng tên của họ vẫn xuất hiện trên các bài báo khoa học. Bằng cách lặp lại thủ thuật này hàng trăm lần, Bokov đã leo lên được top 0,1% các nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất, theo Scopus—một kỳ tích mà nhiều giáo sư giàu kinh nghiệm có lẽ sẽ không đạt được trong suốt cuộc đời của họ.

Từ nhà khoa học đến “ông chủ” học thuật

Các nhà điều tra phát hiện ra rằng Dmitry Bokov hoạt động dưới hai danh tính nghề nghiệp. Danh tính đầu tiên là một chuyên gia người Nga trong lĩnh vực dược phẩm và dinh dưỡng, người thường xuyên công bố nghiên cứu dưới tên của Đại học Y khoa Nhà nước Sechenov và Trung tâm Dinh dưỡng và Công nghệ sinh học của trường. Trong vai trò này, Bokov thường xuyên là tác giả chính hoặc đồng tác giả với các đồng nghiệp từ Đại học Y khoa Nhà nước Sechenov, Liên đoàn Dinh dưỡng và Công nghệ sinh học Nga (RUDN) hoặc các viện nghiên cứu trong nước. Trong một số trường hợp, các đồng tác giả từ Serbia và Litva cũng tham gia, mặc dù trong khuôn khổ hợp tác khu vực.

Danh tính thứ hai vẽ nên một bức tranh hoàn toàn khác: Bokov đã trở thành "đồng tác giả toàn cầu theo yêu cầu", xuất hiện trong một số bài báo quốc tế trong nhiều lĩnh vực không liên quan trực tiếp đến lĩnh vực của ông. Các tác giả chính trong nhóm này chủ yếu đến từ Châu Á và Bắc Phi. Các bài báo thường được gửi đến các tạp chí uy tín trên Web of Science và Scopus (Q1–Q2) có trụ sở tại Châu Âu hoặc Hoa Kỳ. Tuy nhiên, sau các bài báo đầu tiên, nhiều tạp chí đã từ chối các tác phẩm tiếp theo mang tên Bokov do có sự bất thường. Đây cũng là nhóm các bài báo có nguy cơ bị rút lại cao nhất.

Theo nghiên cứu của T-invariant, hầu hết các bài viết còn lại của Bokov sau đó được chuyển đến các tạp chí chất lượng thấp hơn hoặc "có tính săn mồi", chủ yếu có trụ sở tại Ấn Độ và chỉ được lập chỉ mục trong Scopus ở Q3 hoặc thấp hơn.

Dmitry Bokov không chỉ là một người mua nổi tiếng mà còn là một "nhà cung cấp dịch vụ học thuật" giàu kinh nghiệm, là trung tâm của các luồng tài chính đằng sau công trình khoa học.

Ông thường là tác giả đầu tiên hoặc tác giả liên lạc của các bài báo có từ 10 đến 20 tác giả từ các quốc gia không có mối liên hệ nghiên cứu thực sự với Nga. Cách tiếp cận này không chỉ giúp Bokov nâng cao hồ sơ của mình mà còn tạo ra thu nhập đáng kể từ thị trường đồng tác giả.

Với tư cách là một "đại lý cấp nhập môn", Bokov có thể mua được các ấn phẩm cho người mua nhờ vào mối quan hệ mờ ám của mình với một số tạp chí. Một trong những đồng minh thân cận nhất của ông là Rafael Luque, một nhà hóa học người Tây Ban Nha và là cựu giáo sư tại Đại học Córdoba.

Họ đã cùng nhau đóng góp hàng trăm bài báo được xuất bản trong một thời gian ngắn, mặc dù Luque tuyên bố không biết nhiều bài trong số đó. Năm 2023, Luque bị đuổi khỏi trường đại học vì vi phạm đạo đức học thuật. Bokov đang bị điều tra tại Nga, chưa có quyết định kỷ luật chính thức hoặc truy tố hình sự nào.

Khi đạo đức học thuật bị đặt câu hỏi

Vụ gian lận này được che giấu rất kỹ đến nỗi phần mềm chống đạo văn thông thường không phát hiện ra. Chỉ có một phép so sánh thủ công từng từ mới phát hiện ra nội dung sao chép.

Một ví dụ điển hình là bài viết đề cập đến thuật ngữ vô nghĩa “bệnh lao chất lượng” – được cho là sản phẩm của phần mềm thay thế từ tự động dịch sai “bệnh treo” thành “bệnh lao”.

Câu chuyện của Dmitry Bokov không phải là một sự cố đơn lẻ, mà là lời cảnh báo nghiêm khắc về xu hướng suy thoái đạo đức trong khoa học trên toàn cầu. Khi các trường đại học và viện nghiên cứu đánh giá hiệu quả nghiên cứu dựa trên số lượng ấn phẩm và trích dẫn, sẽ xuất hiện những lỗ hổng mà những người như Bokov có thể khai thác.

Một hậu quả đáng lo ngại là "ô nhiễm" các cơ sở dữ liệu khoa học. Các bài báo nghiên cứu không xác thực hoặc không có giá trị vẫn nằm trong hệ thống, được các nhà khoa học khác trích dẫn và được sử dụng làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo. Điều này không chỉ gây thiệt hại về mặt tài chính (do chi phí điều tra lại) mà còn nguy hiểm khi các ứng dụng y tế, sinh hóa, v.v. dựa trên dữ liệu giả mạo.

Năm 2022, tạp chí Food & Chemical Toxicology đã buộc phải rút lại ít nhất 19 bài viết mà Bokov đã đóng góp. Tuy nhiên, đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Các nhà khoa học quốc tế đã kêu gọi các nhà xuất bản lớn như Elsevier và Springer Nature thực hiện các hệ thống kiểm duyệt chặt chẽ hơn, bao gồm cả việc xác minh vai trò thực sự của từng tác giả.

Đồng thời, các chuyên gia về đạo đức học thuật đã đề xuất hình sự hóa việc mua bán đồng tác giả.

Một số quốc gia, như Trung Quốc và Ấn Độ, đã bắt đầu tạo ra khuôn khổ pháp lý để coi hành vi này là một hình thức gian lận học thuật nghiêm trọng có thể dẫn đến việc thu hồi bằng cấp hoặc truy tố hình sự.

Nguồn: VetnamNet

---