Điều hòa cứu sống nhiều người nhưng ‘nướng chín’ hành tinh

Điều hòa là thiết bị rất cần thiết trong nhiệt độ khắc nghiệt ở Ấn Độ, tuy nhiên cuộc chạy đua với sóng nhiệt đang làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên toàn cầu.

Mùa hè Ấn Độ luôn nóng bức và ngày càng thử thách giới hạn sinh tồn của con người. Khi nhiệt độ tăng cao trong những tuần gần đây, hơn 10 người đã chết tại một sự kiện ở miền Trung Ấn Độ và hàng nghìn người phải nhập viện với các triệu chứng say nắng, theo New York Times.

Hàng trăm trường học cũng phải đóng cửa khi nhiệt độ dao động quanh mức 45 độ C trên khắp vùng đồng bằng phía bắc Ấn Độ vào cuối tuần này.

Trong tình cảnh ấy, điều hòa là cách khắc phục nhanh chóng với giá cả phải chăng nhất, ít nhất là trong ngắn hạn.

Nhu cầu sử dụng điều hòa không khí đang tăng cao ở những thị trường như Ấn Độ, Trung Quốc, Indonesia và Philippines. Theo một ước tính, thế giới sẽ có thêm một tỷ máy điều hòa trước cuối thập kỷ này.

Việc sử dụng điều hòa có thể có lợi cho sức khỏe và năng suất kinh tế nhưng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Bên cạnh đó, thỏa thuận toàn cầu nhằm loại bỏ dần các chất làm mát có hại nhất sẽ khiến thiết bị này nằm ngoài tầm với của nhóm người cần chúng nhất.

Sự bùng nổ của điều hòa

Logic đằng sau sự bùng nổ điều hòa rất đơn giản. Theo các nhà kinh tế, doanh số bán thiết bị này tăng đột biến khi thu nhập hộ gia đình hàng năm tiến gần mức 10.000 USD - con số mà nhiều khu vực nóng nhất thế giới đã hoặc sắp chạm tới.

Chẳng hạn, Philippines đã vượt ngưỡng 10.000 USD vào năm 2022. Tại Ấn Độ - nơi hơn 80% dân số chưa được sử dụng điều hòa - tổng sản phẩm quốc nội bình quân đầu người sẽ lần đầu đạt mức 9.000 USD trong năm nay.

“Chúng tôi đang có một cơ hội vô tận. Trong những năm gần đây, doanh số bán hàng của chúng tôi đã tăng gấp hơn 15 lần”, ông Kanwaljeet Jawa, người đứng đầu chi nhánh Ấn Độ của nhà sản xuất điều hòa lớn nhất thế giới Daikin Industries Ltd, cho biết.

Nhiều người dân Ấn Độ chật vật vì thiếu điều hòa. Ảnh: Bloomberg.

Xu hướng này có tác động sâu rộng tới sức khỏe cộng đồng, phúc lợi và tăng trưởng kinh tế, khi sở hữu một chiếc điều hòa có thể là cách thoát nghèo cho nhiều cá nhân và cộng đồng.

Người dân ở những quốc gia chịu nhiệt độ khắc nghiệt thường có giấc ngủ kém và khả năng nhận thức suy giảm, tác động tiêu cực đến năng suất và sản lượng.

Trong một nghiên cứu tiến hành tại nhiều nhà máy với hệ thống làm mát khác nhau ở Ấn Độ, các chuyên gia nhận thấy năng suất giảm khoảng 2% khi nhiệt độ tăng thêm 1 độ C.

Đây là một vấn đề lớn với Thủ tướng Narendra Modi trong nỗ lực thúc đẩy sản lượng xuất khẩu đang trì trệ, thu hút doanh nghiệp từ Trung Quốc và cải thiện vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Sự suy giảm năng suất do nắng nóng trong 30 năm qua có thể tương đương với khoảng 1% GDP Ấn Độ hay 32 tỷ USD, theo E. Somanathan, giáo sư kinh tế tại ISI Delhi.

Tuy nhiên, việc tăng cường sử dụng điều hòa cũng có nguy cơ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng mà Ấn Độ đang ứng phó.

Hầu hết thiết bị sử dụng chất làm lạnh có hại hơn nhiều so với carbon dioxide. Các quốc gia nơi nhu cầu điều hòa tăng nhanh nhất vẫn phụ thuộc sâu sắc vào năng lượng than và hầu hết người dân chỉ có thể mua thiết bị rẻ và kém hiệu quả nhất.

Ông Abhas Jha, chuyên gia về biến đổi khí hậu của Ngân hàng Thế giới (WB), cho biết nếu các tiêu chuẩn hiệu quả không được cải thiện, “hành tinh này sẽ bị nướng chín theo đúng nghĩa đen”.

Các nước giàu, với khí hậu ôn hòa hơn, đã thắt chặt quy định về điều hòa nhiệt độ, yêu cầu đảm bảo hiệu suất năng lượng tốt và sử dụng chất làm mát ít độc hại hơn. Tuy nhiên, điều này làm tăng chi phí sản xuất, khiến giá thiết bị trở nên đắt đỏ.

Các cơ quan khí hậu quốc tế đang gây áp lực buộc các nước đang phát triển phải giảm lượng khí thải carbon, nhưng Ấn Độ chỉ ra rằng họ vẫn đóng góp ít hơn nhiều vào lượng khí thải toàn cầu so với những nước như Mỹ - nơi cứ 10 người thì có 9 người được tiếp cận với điều hòa.

“Chúng ta đang đối mặt với một tình huống mà các điều kiện cực kỳ khắc nghiệt đang áp đặt lên những nền kinh tế đang phát triển”, ông José Guillermo Cedeño Laurent, trợ lý giáo sư về sức khỏe cộng đồng tại Đại học Rutgers (New Jersey), nhận định.

Không còn lựa chọn

Tuy nhiên, trong các khu dân cư của tầng lớp lao động ở Delhi, những cuộc tranh luận trên rất xa vời. Với họ, việc sở hữu một chiếc điều hòa là vấn đề sống còn.

Piyu Haldar - người giúp việc ở Delhi - cho biết căn lều của cô đã biến thành lò sưởi vào mùa hè. Mái tôn nóng đến nỗi có thể nướng bánh roti. Trước khi đi ngủ, Haldar và chồng thường tạt nước lên giường để làm mát căn phòng.

Khi con trai cô chào đời vào năm 2016, cậu bé bị sốt do nắng nóng, và đó là bước ngoặt với gia đình Haldar. Để đủ tiền mua chiếc điều hòa bình dân, cô ngừng mua quần áo, cắt giảm tiền ăn và tăng gấp đôi khối lượng công việc.

“Nhiều người quen đến thăm chỉ để ngồi cạnh nó. Mọi người nghĩ rằng chúng tôi thật sang chảnh", Haldar nói, chia sẻ thêm kể từ khi mua điều hòa, vợ chồng cô có nhiều năng lượng hơn và con trai không còn bị ốm vì nóng.

Điều hòa giá rẻ là lựa chọn của nhiều người lao động ở Ấn Độ. Ảnh: Bloomberg.

Haldar đã chọn mua chiếc điều hòa 3 sao với giá khoảng 27.000 rupee (330 USD). Giám đốc kinh doanh Kamal Nandi cho biết loại máy này chiếm khoảng 60% tổng doanh số tại Godrej Appliances - một trong những nhà bán lẻ lớn nhất Ấn Độ.

Tuy nhiên, những chiếc điều hòa giá rẻ thường có hiệu suất làm lạnh thấp và sử dụng nhiều chất làm mát có hại hơn.

Theo Bloomberg, một trong những chất làm mát phổ biến nhất - hydrofluorocarbons (HFC) - có khả năng làm tăng sự nóng lên toàn cầu gấp 1.000 lần so với carbon dioxide.

Các nhà khoa học ước tính nếu không giảm đáng kể sự phụ thuộc vào HFC, hành tinh có thể nóng lên 0,5 độ C vào cuối thế kỷ này, góp phần gia tăng những cơn bão, hạn hán chết người và nhiều đợt nắng nóng.

“Nếu không có chất làm lạnh xanh, bạn sẽ là người thua cuộc”, ông Jawa cho biết.

Với tình hình này, các công ty đang tìm kiếm lựa chọn mới, chẳng hạn gas lạnh R-32 có khả năng gây nóng lên toàn cầu chỉ bằng 1/3 chất làm lạnh thông thường và rẻ hơn một số chất làm mát khác.

Tuy nhiên, nó cũng dễ cháy hơn và vẫn gây ô nhiễm quá mức, bà Prima Madan, chuyên gia về làm mát và sử dụng năng lượng hiệu quả tại Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên có trụ sở tại Mỹ, cho hay.

Trong khi đó, những đợt nắng nóng vẫn là thách thức lớn đối với Ấn Độ. Năm 2022, quốc gia này đã ghi nhận một số tuần nóng nhất kể từ năm 1901.

Những đợt sóng nhiệt đã đẩy nhiệt độ lên 50 độ C tại nhiều khu vực, khiến hàng trăm người thiệt mạng, dẫn đến tình trạng mất điện kéo dài hàng giờ và thậm chí khiến một bãi rác khổng lồ ở ngoại ô thủ đô tự bốc cháy.

Naresh Tatavet - tài xế ở Delhi - là một trong số những người bị ảnh hưởng trầm trọng. Vào tháng 5, anh quyết định mua cho gia đình chiếc điều hòa đầu tiên, gọi đó là một trong những khoản đầu tư tài chính lớn nhất.

Dù bất cứ điều gì xảy ra ở Washington, Brussels hay những nơi xa xôi khác, Tatavet chắc chắn một điều: Gia đình anh sẽ không quay trở lại thời kỳ chưa có điều hòa. Anh không thể nhìn con mình nôn mửa vì nóng.

“Tôi không muốn thức dậy mà người ướt đẫm mồ hôi nữa”, Tatavet nói.

Nguồn: Báo điện tử DÂN VIỆT

---