Lạ lùng chuyện người dân Thụy Sĩ xin ở tù để trải nghiệm cảm xúc của tù nhân

Sáng qua, cô bạn Việt kiều ở Thụy Sĩ nhắn tin cho nhóm bạn hỏi có ai muốn trải nghiệm ở tù không, rằng có nhà tù mới xây và muốn kiểm tra chất lượng. Một ông Việt kiều Đức đang buồn bị COVID-19 giơ tay xung phong.

Nhà tù Gefangnis Zurich West của Zurich dự kiến chính thức đi vào hoạt động từ tháng 4-2022 - Ảnh: Le Temps

Nhưng cô bạn nói việc này chỉ dành cho dân Thụy Sĩ.

Hóa ra chuyện như vầy: Tại trung tâm thành Zurich, ở Thụy Sĩ, không xa nhà ga chính, có một tòa nhà khổng lồ mới xây, màu xám kim loại, kiến trúc hiện đại, án ngữ cả cảnh quan. Đó không phải trụ sở của một ngân hàng hay hãng bảo hiểm quy mô nào, mà là một... nhà tù mới mang tên Gefangnis Zurich West (GZW), là trại tạm giam của Sở Tư pháp bang Zurich.

Nhà tù sẽ khai trương vào đầu tháng 4 năm nay, nhưng trước khi chính thức mở cửa, chính quyền bang muốn tổ chức thử nghiệm với người tình nguyện, trong khi chờ đợi đón tù nhân thật. Bởi nhà tù cũng là của dân, phải được dân giám sát, góp ý, công nhận.

Trải nghiệm "hiếm có"

Trên trang web của GZW, ban giám đốc nhà tù công bố thông báo về chương trình thử nghiệm như sau: "Từ thứ năm 24-3-2022 đến chủ nhật 27-3-2022, bạn sẽ có cơ hội trải nghiệm công cuộc vận hành của một nhà tù mới...".

Muốn đăng ký sống đủ bốn ngày đầu mùa xuân "đằng sau song sắt" ấy, các ứng viên phải là người cư trú hoặc làm việc tại bang Zurich, đủ 18 tuổi trở lên và phải đồng ý cho kiểm tra an ninh trước khi tham gia chương trình.

Mặc dù người tham gia có thể quyết định chấm dứt trải nghiệm nghiêm ngặt này bất cứ lúc nào, ban giám đốc cũng có quyền loại ra những ai không tôn trọng các quy tắc chặt chẽ nhằm ngăn chặn nghi phạm bỏ trốn hay tiếp xúc với bên ngoài. Mọi thiết bị điện tử, trong đó có đồng hồ thông minh, sẽ bị cấm ở đây.

Do tính tự nguyện của quyết định ở tù, người tham gia chương trình sẽ không được thù lao hay bồi thường nào. Tuy nhiên, mỗi ngày họ được ba bữa ăn và được chọn thực đơn ăn chay, ăn mặn, hoặc bữa ăn của người Hồi giáo (hallal) - và được hưởng sự yên tĩnh hoàn toàn. 

Lợi ích vô giá, tính hữu ích của chương trình này là tạo cho người tham gia hiểu được cảm xúc ở tù là gì "mà không cần phải gây tội ác".

Giám đốc nhà tù, ông Marc Eiermann, nói với báo Le Temps của Thụy Sĩ, rằng đợt thử nghiệm cũng sẽ giúp nhân viên, cán bộ quản giáo làm quen với công việc tại nơi giam giữ mới.

Dân biết, dân bàn

Chỉ sau một tuần cho đăng ký, số ứng cử viên đã lên đến hơn sáu trăm, trong khi sức chứa tối đa của nhà tù là 241 phạm nhân. Vì sự chênh lệch đó, ban giám đốc GZW chưa cho biết sẽ tuyển các ứng cử viên trên tiêu chuẩn nào. Theo trang The Local, ngày "chốt sổ" đăng ký là 13-2.

Sáng kiến thử nghiệm nhà tù chưa từng có này của bang Zurich tất nhiên không phải là một trò chơi cho người tìm kiếm cảm giác mạnh. Nó nói lên mối quan tâm của công dân đối với điều kiện giam giữ những người mà xã hội tước quyền tự do, đặc biệt những người còn trong thời gian được cho là vô tội khi họ bị tạm giam đợi xét xử.

Cuộc thử nghiệm, hay kiểm nghiệm, này cũng nói lên nỗ lực của chính quyền Zurich trong việc cải cách chế độ lao tù sau khi dư luận xã hội phát hiện tình trạng tồi tệ trong các trại giam, các cơ sở vật chất cũ kỹ và quá tải, những quy tắc ứng xử vô nhân đạo, tước đoạt nhân phẩm của người bị giam. 

Được biết cho đến năm 2008, người bị tạm giam chỉ được bước ra ngoài xà lim một giờ mỗi ngày và chỉ được tắm hai lần một tuần.

Trong nghĩa đó, thử nghiệm ở tù của bang Zurich không chỉ biểu hiện tinh thần dân biết, dân bàn mà còn là dân làm và dân kiểm tra.

"Đảm nhiệm công việc của một chuyên viên giáo dưỡng là việc không phải ai cũng có thể làm, và trải nghiệm ăn ở như một tù nhân cũng không phải việc phổ biến với mọi người" - thông báo đăng tuyển trên trang web của nhà tù Gefangnis Zurich West mô tả những "điểm nổi bật hiếm có" của công việc đặc biệt đang chờ đợi các tình nguyện viên.

Nguồn: Báo Tuổi trẻ Online

---