Tòa án liên bang Đức khẳng định cải cách thuế đất không vi hiến

Tòa án Tài chính Liên bang Đức đã bác các đơn kiện của một số chủ sở hữu bất động sản và khẳng định cải cách thuế đất mới của liên bang phù hợp với Hiến pháp. Phán quyết có tác động trực tiếp đến người nộp thuế tại 11 bang, trong đó có Berlin và Brandenburg, nơi thuế đất là một phần quan trọng trong chi phí nhà ở.

Phán quyết quan trọng đối với cải cách thuế đất

Tòa án Tài chính Liên bang (Bundesfinanzhof, BFH) tại München đã ra phán quyết rằng cải cách thuế đất của liên bang, có hiệu lực từ đầu năm 2025, không vi phạm Hiến pháp Đức. Các đơn kiện do chủ sở hữu bất động sản đến từ Köln, Berlin và Sachsen đệ trình đã bị bác ở cấp phúc thẩm.​

Trọng tâm tranh chấp là câu hỏi liệu cách thức xác định giá trị tính thuế mới, dựa trên các giá trị trung bình mang tính khái quát, có vi phạm nguyên tắc bình đẳng được ghi nhận trong Luật Cơ bản hay không. Phán quyết của BFH tạo ra sự rõ ràng pháp lý quan trọng cho cả chính quyền các bang lẫn hàng triệu chủ bất động sản và người thuê nhà.​

Mô hình liên bang và phạm vi áp dụng

Trước BFH, mô hình liên bang (Bundesmodell) của thuế đất là đối tượng được xem xét đầu tiên. Mô hình này đang được áp dụng tại 11 trên tổng số 16 bang, trong đó có Berlin và Brandenburg. Năm bang khác đã tận dụng “điều khoản mở” để xây dựng các quy định riêng, nhưng các bang theo mô hình liên bang chịu ảnh hưởng trực tiếp và tức thì từ phán quyết.​

Theo mô hình liên bang, cơ quan thuế sử dụng các giá trị trung bình về tiền thuê nhà lạnh (Nettokaltmiete) và giá đất để xác định giá trị tính thuế. Các nguyên đơn cho rằng cách tính này bỏ qua sự khác biệt cụ thể giữa từng vị trí bất động sản, dẫn đến đối xử bất bình đẳng giữa các đối tượng nộp thuế.​

Lý do tòa án chấp nhận cách tính “bình quân”

BFH khẳng định việc sử dụng các giá trị trung bình mang tính pauschal trong xác định giá trị tính thuế không trái với nguyên tắc bình đẳng. Theo lập luận của hội đồng xét xử, nhà lập pháp được phép ban hành các quy định mang tính khái quát, chuẩn hóa và điển hình hóa nếu điều đó cần thiết cho việc áp dụng luật trong thực tiễn quản lý.​

Chủ tọa phiên tòa, Thẩm phán Francesca Werth, nhấn mạnh rằng các hệ thống thuế trên thực tế luôn phải làm việc với các mô hình đơn giản hóa nhất định. Điều quan trọng là các quy tắc đó không được dẫn đến sự thiên lệch có hệ thống đối với những nhóm người nộp thuế nhất định và phải nằm trong biên độ chấp nhận được về mặt hiến định.​

Bối cảnh: vì sao phải cải cách thuế đất

Cải cách thuế đất hiện nay chỉ trở nên cần thiết sau khi Tòa án Hiến pháp Liên bang (Bundesverfassungsgericht) tuyên bố các quy định cũ là vi hiến vào năm 2018. Khi đó, các thẩm phán hiến pháp cho rằng hệ thống cũ dựa trên dữ liệu lỗi thời đã dẫn đến phân bổ gánh nặng thuế không còn phù hợp với thực tế thị trường bất động sản.​

Thuế đất là một trong những sắc thuế có phạm vi ảnh hưởng rộng nhất tại Đức.

Dù nghĩa vụ nộp thuế về mặt pháp lý thuộc về chủ sở hữu bất động sản, chi phí này thường được chuyển sang người thuê thông qua khoản chi phí phụ (Nebenkosten), khiến mọi hộ gia đình đều chịu tác động trực tiếp hoặc gián tiếp.​

Tác động đối với chủ nhà và người thuê

Về nguyên tắc, cải cách đặt mục tiêu tái phân bổ gánh nặng thuế dựa trên giá trị bất động sản và khả năng sinh lợi của chúng. Điều này dẫn tới việc một số hộ gia đình, đặc biệt ở vị trí ít hấp dẫn hoặc có diện tích nhỏ hơn, có thể trả ít thuế đất hơn trước, trong khi các bất động sản lớn hoặc ở khu vực được đánh giá cao phải chịu gánh nặng cao hơn.​

Trong thực tế, mức thuế cuối cùng phụ thuộc không chỉ vào giá trị tính thuế mà còn vào “hệ số thu” (Hebesatz) do từng thành phố, huyện tự quyết định. Một số chủ sở hữu bất động sản lo ngại rằng chính quyền địa phương sẽ tận dụng cải cách để tăng nguồn thu, dẫn đến mức tăng thuế đất đáng kể, dù về mặt chính trị cải cách được giới thiệu là “trung lập về thu ngân sách”.​

Phản ứng và bước đi tiếp theo của các hiệp hội bất động sản

Trước phiên tòa, hiệp hội chủ sở hữu bất động sản “Haus und Grund” đã tuyên bố sẽ đưa vụ việc ra Tòa án Hiến pháp Liên bang nếu thua tại BFH. Sau phán quyết hiện tại, con đường khiếu kiện hiến pháp vẫn còn mở về mặt thủ tục, song cơ hội thành công bị đánh giá là không cao hơn.​

Tuy vậy, hiệp hội và nhiều chủ bất động sản tiếp tục chỉ trích rằng các giá trị trung bình, đặc biệt đối với tiền thuê nhà giả định và giá đất, không phản ánh đúng sự khác biệt giữa các khu vực, ví dụ như giữa vùng nông thôn Brandenburg và các thành phố cảng hoặc vùng ven đô tại các bang khác. Tranh luận xoay quanh câu hỏi mức độ “bất công” thực tế có thể chấp nhận được trong một hệ thống thuế đơn giản hóa.​

Ý nghĩa đối với chính quyền địa phương và ngân sách công

Đối với các thành phố và huyện, phán quyết mang lại sự an toàn pháp lý quan trọng. Việc xác định thuế đất theo luật mới có thể tiếp tục được triển khai mà không cần lo ngại phải hoàn trả hàng loạt trong tương lai hoặc xây dựng lại toàn bộ mô hình. Điều này tạo cơ sở ổn định cho việc lập kế hoạch ngân sách trong những năm tới.

Đồng thời, phán quyết cũng đặt trách nhiệm chính trị lên các hội đồng thành phố và chính quyền địa phương trong việc lựa chọn hệ số thu sao cho phù hợp. Nếu mức tăng thu thuế đất vượt xa cam kết giữ trung lập ngân sách, tranh luận chính trị về sự công bằng của cải cách sẽ ngày càng tập trung vào cấp địa phương chứ không còn ở cấp liên bang.​

Tầm quan trọng đối với người Việt tại Đức

Đối với cộng đồng người Việt tại Đức, đặc biệt là những người đã mua nhà hoặc căn hộ tại các thành phố như Berlin, Leipzig hay Köln, phán quyết này có ý nghĩa trực tiếp đối với chi phí sinh hoạt hàng tháng.

Thuế đất cao hơn có thể làm tăng chi phí phụ khi thuê nhà, trong khi thuế thấp hơn mang lại khả năng giảm nhẹ gánh nặng tài chính cho cả chủ nhà lẫn người thuê.​

Những gia đình có ý định mua bất động sản để ở hoặc đầu tư cần chú ý rằng thuế đất là yếu tố lâu dài trong tính toán tổng chi phí, bên cạnh lãi suất, giá mua và chi phí bảo trì.

Trong bối cảnh phán quyết khẳng định tính hợp hiến của cải cách, khả năng thay đổi lớn về khung pháp lý trong ngắn hạn là thấp, do đó thuế đất mới sẽ tiếp tục là một thông số cố định trong kế hoạch tài chính của nhiều hộ gia đình Việt tại Đức.​

Lê Hải Yến - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---