Luật Tự do đi lại của công dân EU tại Đức: Quyền cư trú và những điều cần biết

Luật Tự do Đi lại/EU (Freizügigkeitsgesetz/EU - FreizügG/EU) là văn bản pháp lý quan trọng, chi phối quyền tự do đi lại, nhập cảnh và cư trú của công dân các nước thuộc Liên minh Châu Âu (EU) cùng với các thành viên gia đình của họ tại Đức.

Quy định này xóa bỏ các rào cản hành chính phức tạp, cho phép công dân EU dễ dàng đến Đức để làm việc, học tập hay sinh sống lâu dài mà không cần thủ tục xin giấy phép cư trú rườm rà như trước đây. Đây là một yếu tố cốt lõi trong việc thúc đẩy sự hội nhập và tự do di chuyển trong khối EU.

1. Bản chất của Luật FreizügG/EU

FreizügG/EU được thiết lập nhằm tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho việc di chuyển và sinh sống của công dân EU trên lãnh thổ Đức. Luật này bảo đảm quyền nhập cảnh và cư trú không kèm theo các điều kiện phức tạp, nhằm thúc đẩy trao đổi văn hóa, kinh tế và xã hội giữa các quốc gia thành viên. Các thuật ngữ chính cần lưu ý là FreizügG/EU, quyền cư trú của công dân EU tại Đức.

2. Các đối tượng được hưởng quyền tự do đi lại

Phạm vi áp dụng của luật FreizügG/EU bao gồm nhiều nhóm đối tượng khác nhau, đảm bảo sự bao quát và công bằng:

• Công dân của các quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu (EU).
• Công dân của các nước thuộc Không gian Kinh tế Châu Âu (EWR), bao gồm Na Uy, Iceland và Liechtenstein.
• Công dân Vương quốc Anh, tuân thủ các điều khoản được quy định trong Thỏa thuận Brexit.
• Các thành viên gia đình trực hệ của công dân EU, bao gồm vợ/chồng, con cái, cũng như cha mẹ của họ.
• Những người thân phụ thuộc khác có mối quan hệ chặt chẽ với công dân EU.
• Các cá nhân có quan hệ họ hàng với công dân Đức, miễn là họ đã từng thực hiện quyền tự do đi lại trong khu vực EU.

Luật này cho phép các cá nhân thuộc các nhóm trên được phép nhập cảnh và sinh sống hợp pháp tại Đức mà không phải trải qua các quy trình xin cấp giấy phép cư trú thông thường theo luật nhập cư.

3. Điều kiện để có quyền cư trú tại Đức

Để được công nhận quyền cư trú tại Đức theo FreizügG/EU, công dân EU cần đáp ứng một trong các điều kiện sau đây:

• Đã có việc làm ổn định tại Đức.
• Đang tích cực tìm kiếm việc làm, với thời gian tối đa được phép là 6 tháng, hoặc lâu hơn nếu có thể chứng minh được nỗ lực tìm kiếm việc làm một cách hiệu quả.
• Tham gia vào hoạt động tự kinh doanh hoặc thành lập doanh nghiệp riêng.
• Đang cung cấp hoặc nhận các dịch vụ xuyên biên giới.
• Không làm việc nhưng có đủ khả năng tài chính và bảo hiểm y tế để đảm bảo cuộc sống tại Đức.
• Các thành viên gia đình đi kèm hoặc đoàn tụ với người lao động hoặc người có quyền cư trú khác tại Đức.
• Đã có thời gian cư trú hợp pháp liên tục tại Đức từ 5 năm trở lên, dẫn đến quyền cư trú lâu dài.

Điều quan trọng là quyền cư trú này sẽ không bị ảnh hưởng bởi các trường hợp tạm thời như ốm đau, tai nạn lao động hoặc mất việc làm ngoài ý muốn, đảm bảo sự ổn định cho người lao động và gia đình họ.

4. Quyền lợi của thành viên gia đình theo FreizügG/EU

Thành viên gia đình của công dân EU cũng được hưởng các quyền lợi đáng kể:

• Được phép nhập cảnh và cùng sinh sống với công dân EU tại Đức.
• Có quyền tiếp tục lưu trú tại Đức ngay cả khi người bảo lãnh là công dân EU qua đời, rời Đức hoặc ly hôn, miễn là họ đáp ứng các điều kiện cụ thể được quy định.

Các cá nhân được công nhận là thành viên gia đình bao gồm:

• Vợ hoặc chồng hợp pháp.
• Bạn đời (Lebenspartner) trong các mối quan hệ dân sự được công nhận.
• Con cái dưới 21 tuổi hoặc con cái đang được chu cấp về tài chính.
• Cha mẹ đang được chu cấp về tài chính.

Trong trường hợp ly hôn, người không phải công dân EU vẫn có thể duy trì quyền cư trú nếu đáp ứng một trong các tiêu chí sau:

• Cuộc hôn nhân đã kéo dài ít nhất 3 năm, trong đó có ít nhất 1 năm sinh sống tại Đức.
• Có bằng chứng về việc bạo lực gia đình xảy ra trong mối quan hệ.
• Có quyền nuôi con hoặc quyền thăm nom con cái tại Đức.

5. Quyền cư trú lâu dài sau 5 năm

Sau một giai đoạn cư trú hợp pháp và liên tục trong vòng 5 năm, công dân EU cùng với các thành viên gia đình của họ sẽ được cấp quyền cư trú lâu dài (Daueraufenthaltsrecht) tại Đức. Quyền này mang lại nhiều ưu điểm vượt trội:

• Quyền cư trú không còn phụ thuộc vào tình trạng việc làm hay các điều kiện kinh tế khác.
• Tự do hoàn toàn trong việc lựa chọn nơi sinh sống và môi trường làm việc.
• Giảm thiểu đáng kể rủi ro bị tước bỏ quyền cư trú, trừ những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng.

Quyền cư trú lâu dài chỉ bị xem xét hủy bỏ khi cá nhân đó vắng mặt tại Đức liên tục trong khoảng thời gian hơn 2 năm.

6. Thẻ cư trú theo FreizügG/EU

Đối với các thành viên gia đình không phải là công dân EU, họ sẽ được cấp các loại thẻ cư trú sau đây:

• Aufenthaltskarte: Đây là thẻ cư trú có giá trị trong vòng 5 năm.
• Daueraufenthaltskarte: Thẻ cư trú dài hạn, được cấp khi cá nhân đáp ứng đủ điều kiện về thời gian cư trú và các tiêu chí khác.

Trong một số trường hợp đặc biệt, cơ quan quản lý xuất nhập cảnh có thể tiến hành kiểm tra lại các điều kiện cư trú. Nếu phát hiện cá nhân không còn đáp ứng đủ các yêu cầu, thẻ cư trú có thể bị thu hồi.

7. Các trường hợp bị mất quyền cư trú theo FreizügG/EU

Việc mất quyền cư trú theo luật FreizügG/EU chỉ xảy ra khi có các lý do đặc biệt nghiêm trọng, bao gồm:

• Các vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự công cộng hoặc sức khỏe cộng đồng.
• Vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc có hành vi phạm tội bị truy cứu.
• Cung cấp giấy tờ giả mạo hoặc khai báo thông tin sai sự thật nhằm mục đích trục lợi.

Đối với những người đã có quyền cư trú lâu dài, việc trục xuất chỉ được xem xét trong các tình huống cực kỳ nghiêm trọng, ví dụ như liên quan đến khủng bố, đe dọa nghiêm trọng an ninh quốc gia, hoặc phạm các tội danh nặng có mức án tù từ 5 năm trở lên.

8. Nghĩa vụ rời Đức và lệnh cấm nhập cảnh

Trong trường hợp cơ quan có thẩm quyền xác định một cá nhân không còn đủ điều kiện cư trú hợp pháp tại Đức, họ sẽ bị yêu cầu rời khỏi lãnh thổ quốc gia. Song song đó, lệnh cấm nhập cảnh có thể được ban hành, kéo dài tối đa 5 năm hoặc lâu hơn nếu vụ việc có liên quan đến các vấn đề an ninh quốc gia.

9. Nghĩa vụ giấy tờ theo FreizügG/EU

Các cá nhân thuộc phạm vi điều chỉnh của luật FreizügG/EU có những nghĩa vụ về giấy tờ cần tuân thủ:

• Luôn mang theo hộ chiếu hoặc chứng minh nhân dân khi qua biên giới.
• Xuất trình giấy tờ tùy thân khi có yêu cầu từ các cơ quan chức năng.
• Cung cấp dữ liệu sinh trắc học (bao gồm ảnh và vân tay) khi được yêu cầu để đối chiếu.

Việc không tuân thủ các quy định này có thể dẫn đến việc bị phạt hành chính với mức phạt lên đến 3.000 euro.

10. Quy định đặc biệt cho công dân Anh sau Brexit

Sau khi Vương quốc Anh chính thức rời khỏi Liên minh Châu Âu, luật FreizügG/EU vẫn tiếp tục được áp dụng song song với các quy định của Thỏa thuận Brexit, đảm bảo quyền lợi cho công dân Anh:

• Công dân Anh có quyền cư trú đặc biệt, được thể hiện qua loại giấy tờ Aufenthaltsdokument-GB.
• Thành viên gia đình của công dân Anh cũng có quyền đoàn tụ gia đình theo các điều kiện riêng biệt đã được thỏa thuận.

Phạm Hương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---