Tổng thống Ukraine từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO: Nước cờ chiến lược hay nhượng bộ?

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã thể hiện tầm nhìn chiến lược và sự tỉnh táo đáng kinh ngạc khi đối mặt với vô vàn thử thách, cho thấy trí tuệ của ông là tài sản quý giá nhất của quốc gia trong giai đoạn cam go.

Chiến lược đàm phán thông minh của Tổng thống Zelensky

Tổng thống Ukraine Zelenskyy. ảnh: Michal Dyjuk/AP

Khi Tổng thống Zelensky tuyên bố Ukraine sẵn sàng xem xét việc từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO như một phần của các cuộc đàm phán hòa bình, nhiều người đã vội vàng diễn giải đây là dấu hiệu của sự yếu đuối hoặc một nhượng bộ không mong muốn.

Tuy nhiên, cách nhìn nhận này có phần nông cạn và bỏ qua logic cốt lõi của các cuộc đàm phán quyền lực. Trên thực tế, đây có thể được xem là một động thái đầy tính toán, mang tính phản công chiến lược nhiều hơn là sự đầu hàng.

Trong bất kỳ cuộc đàm phán nghiêm túc nào, để đạt được kết quả, các bên tham gia đều cần tạo ra không gian cho sự thỏa hiệp. Việc thiếu vắng những nhượng bộ mang tính hình thức sẽ cản trở mọi tiến trình.

Tổng thống Zelensky dường như đã thấu hiểu sâu sắc điều này và đã sử dụng NATO như một quân bài chiến lược, thay vì coi đó là một mục tiêu bất biến phải đạt được bằng mọi giá.

Bản chất cấu trúc của NATO cũng cho thấy điều này: trong số 32 quốc gia thành viên, có tới 30 quốc gia tọa lạc tại châu Âu, và 23 trong số đó đồng thời là thành viên của Liên minh châu Âu. Ngoại trừ Hoa Kỳ và Canada, NATO về cơ bản là một khối an ninh mang tính châu Âu, chứ không phải là một chiếc ô bảo hiểm vô điều kiện mà Washington hào phóng ban tặng vì lòng vị tha.

Phá vỡ thế bế tắc trong đàm phán

Cuộc đàm phán hiện tại đang đối mặt với sự đình trệ tại ba điểm mấu chốt: vấn đề lãnh thổ, tư cách thành viên NATO và quy mô quân đội của Ukraine.

Trong bối cảnh bế tắc này, Tổng thống Zelensky đã chủ động bước ra khỏi tình hình. Ông tuyên bố sẵn sàng xem xét việc từ bỏ tư cách thành viên NATO, qua đó ngay lập tức làm hài lòng Washington, nơi đang rất cần một tuyên bố để chứng minh rằng tiến trình hòa bình đang có những bước tiến tích cực.

Đây có thể được xem là một thắng lợi truyền thông đáng kể cho Hoa Kỳ, và Tổng thống Zelensky nhận thức rõ điều này.

Tuy nhiên, cái giá mà Ukraine phải "trả" cho động thái này chỉ là lời nói, chứ không phải là một cam kết pháp lý ràng buộc.

Tổng thống Zelensky hiểu rõ rằng ông không thể đơn phương từ bỏ NATO nếu không có sự chấp thuận của Quốc hội Ukraine.

Điều này có nghĩa là:

đây là một nhượng bộ mang tính chiến thuật, có khả năng được xem xét lại trong tương lai, chứ không phải là một sự đầu hàng chiến lược hay một cam kết vĩnh viễn không thể gia nhập NATO.

Cần nhấn mạnh rằng, việc gia nhập NATO không mang lại một đặc quyền an ninh tuyệt đối.

Thực tế cuộc chiến tại Ukraine đã chứng minh rõ ràng rằng NATO không trực tiếp bảo vệ các quốc gia chưa phải là thành viên, bất kể họ có mối quan hệ thân thiện với phương Tây đến mức nào. Trong số 32 quốc gia thành viên NATO, 30 nước thuộc châu Âu và 23 nước trong số đó cũng là thành viên EU; chỉ có 7 nước không thuộc EU. Nói cách khác, ngoài Hoa Kỳ và Canada, NATO về bản chất vẫn là một cấu trúc nội tại của châu Âu.

Liên minh châu Âu - Mục tiêu chiến lược dài hạn

Ngược lại, việc gia nhập Liên minh châu Âu mới thực sự là mục tiêu chiến lược dài hạn, mang lại những lợi ích thiết thực cho Ukraine trên các phương diện kinh tế, pháp quyền, tái thiết đất nước và hội nhập thể chế.

Phân tích chiến lược đàm phán với Tổng thống Trump

Vậy, liệu Ukraine có đang nhượng bộ Tổng thống Donald Trump không? Thực tế cho thấy điều đó không hoàn toàn chính xác, và cần có những phân tích sâu hơn để hiểu rõ bản chất của vấn đề.

Trên thực tế, Tổng thống Zelensky không hề nhượng bộ Hoa Kỳ. Thay vào đó, ông đang khéo léo hóa giải một cái bẫy tiềm ẩn. Cái bẫy đó mang tên: "hiệp định với tổng thống Hoa Kỳ", mà cụ thể ở đây là với ông Trump.

Ukraine đã từng vướng vào một cái bẫy tương tự trong quá khứ.

Vào năm 1994, Kyiv đã từ bỏ kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới để đổi lấy Bản ghi nhớ Budapest. Theo đó, Hoa Kỳ cam kết đảm bảo an ninh cho Ukraine. Tuy nhiên, cam kết này đã không được Quốc hội Hoa Kỳ phê chuẩn và chỉ mang tính tuyên bố chính trị. Kết quả là, khi Nga xâm lược Ukraine, Hoa Kỳ đã tỏ ra không có nghĩa vụ pháp lý rõ ràng.

Hơn nữa, ông Trump còn công khai phủ nhận giá trị của văn bản đó.

Tổng thống Zelensky hiểu rõ bài học lịch sử này.

Do đó, khi đề cập đến việc "từ bỏ NATO", ông không hề nói đến việc từ bỏ an ninh. Ông chỉ đơn thuần là thay đổi cơ chế đảm bảo an ninh, chuyển từ một khối quân sự mang tính hình thức sang một ràng buộc pháp lý thực sự và có giá trị bền vững.

Sự khác biệt cốt lõi giữa cam kết cá nhân và nghĩa vụ pháp lý

Sự khác biệt cốt lõi nằm ở điểm sau:

• Một hiệp định được ký bởi Tổng thống Hoa Kỳ chỉ là lời hứa cá nhân, hoàn toàn có thể bị hủy bỏ chỉ sau một nhiệm kỳ mới của một tổng thống khác.
• Một hiệp định được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua mới thực sự trở thành nghĩa vụ pháp lý của nhà nước Hoa Kỳ, ràng buộc mọi tổng thống tương lai.

Ông Trump có thể ký bất cứ điều gì và cũng có thể tùy ý xé bỏ bất cứ điều gì.

Đây không phải là suy đoán, mà là thực tiễn đã từng xảy ra trong quá khứ. Từ Thỏa thuận hạt nhân Iran, Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu cho đến Bản ghi nhớ Budapest, ông Trump đã chứng minh rằng chữ ký của ông không mang lại giá trị bền vững trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ.

Chính vì lẽ đó, nếu Ukraine chấp nhận từ bỏ NATO để đổi lấy một thỏa thuận chỉ với ông Trump, đó sẽ là một hành động tự sát về mặt chiến lược. Tổng thống Zelensky không hề ngây thơ đến mức đó. Điều mà Tổng thống Zelensky thực sự hướng tới là một sự đảm bảo an ninh được Quốc hội Hoa Kỳ phê chuẩn, buộc mọi tổng thống tương lai, dù là Trump, Biden hay bất kỳ ai khác, đều phải tuân thủ nghiêm ngặt.

Đây chính là điểm gây ra sự khó chịu cho Washington. Bởi lẽ, Hoa Kỳ đã quen với việc giữ quyền tự do "phản bội" lời hứa khi điều đó có lợi cho mình và rút lui khi cảm thấy tốn kém. Một hiệp định được Quốc hội thông qua sẽ tước đi quyền linh hoạt đó của họ.

Do đó, việc Tổng thống Zelensky đặt điều kiện từ bỏ NATO để đổi lấy sự đảm bảo an ninh mang tính pháp lý là một đòn phản công mạnh mẽ vào nền văn hóa chính trị của Mỹ, nơi mọi thứ thường có xu hướng bị thương mại hóa và định hướng bởi lợi ích ngắn hạn.

Thành Lộc - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---