Dọn dẹp, làm việc nhà giúp đầu óc thư thái

Dọn dẹp bàn làm việc, tưới cây hoặc gấp quần áo - những việc nhà này không thể nào là tận cùng của sự khoái lạc. Ấy vậy mà tôi thường tìm kiếm niềm vui và sự dễ chịu trong các việc nhỏ lặp đi lặp lại.

Nếu đang đợi một cuộc gọi quan trọng hoặc kẹt trong những câu chữ cần phải viết với hạn chót đang cận kề, tôi nhất định sẽ sắp xếp lại hồ sơ hoặc dọn sạch giấy tờ nằm vương lung tung trong phòng làm việc - và đôi khi điều đó khiến cho tôi thấy thoải mái nhất trong ngày.

Không chỉ mình tôi thấy vậy. Khi đối mặt những căng thẳng của đại dịch, nhiều người cho biết họ bỗng nhiên lại quan tâm đến việc chăm sóc nhà cửa như một cách để đối mặt với bất trắc.

Trên YouTube, thậm chí còn có lượng khán giả khổng lồ xem các video làm việc nhà, với hàng triệu lượt xem cho những clip phổ biến nhất.

Các nhà tâm lý học cho rằng có nhiều cơ chế tiềm năng giải thích lý do làm việc vặt lại đem đến niềm vui hoàn hảo - và họ khuyến khích bạn làm việc vặt thường xuyên hơn.

Phiền nhiễu dễ chịu

Ở mức độ hời hợt nhất, lăng xăng việc vặt có thể hữu ích vì nó khi khiến ta phải động não, do đó ta sẽ bớt nghĩ đến những điều đang khiến ta lo lắng.

Ngay cả khi vật lộn với các hình thức thiền định theo bài chẳng hạn, chúng ta có thể thấy việc nhà cuốn bớt tâm trí của chúng ta đi. Nhưng điều đó phụ thuộc vào chúng ta tập trung tâm trí vào chuyện nào.

Trong số ít các nghiên cứu để tìm hiểu lợi ích về mặt sức khỏe tâm thần của việc rửa chén bát, các nhà nghiên cứu tại Đại học bang Florida đã chia 51 người thành hai nhóm.

Một nửa đọc đoạn văn bản khuyến khích họ tập trung suy nghĩ vào những cảm giác do việc rửa chén gợi lên. "Trong khi rửa chén, ta nên hoàn toàn nhận thức được rằng ta đang rửa chén," họ được khuyên.

Nhóm còn lại đọc hướng dẫn về cách rửa mà không yêu cầu tập trung nhận thức vào cảm giác nó tạo ra.

Sau đó, những người tham gia được yêu cầu trả lời bảng câu hỏi về cảm xúc của họ. Những ai tham gia đầy đủ vào trải nghiệm cảm giác thì thấy tâm trạng của họ tốt lên đáng kể. Nó bao gồm cả chuyện giảm bớt căng thẳng và thậm chí là cảm giác 'hứng khởi', như thể việc đắm chìm trong công việc đơn giản đã làm tươi mới tâm hồn họ.

NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES

Kiểm soát được cảm nhận

Không như các hoạt động gây mất tập trung khác - chẳng hạn như chơi game trên máy tính hoặc xem chương trình nhảm trên TV - làm việc vặt cũng có lợi thế là chủ động và hữu ích, giúp tăng 'kiểm soát được cảm nhận' của chúng ta.

Cặp đôi lệch tuổi là đề tài đàm tiếu muôn thuở?

Xu hướng 'xin con' từ bạn bè, người quen

Cách thoát khỏi tâm lý lo lắng, tiêu cực

Khi chúng ta lo lắng, cảm giác bất lực có thể làm tăng phản ứng căng thẳng sinh lý, làm tăng nồng độ của hormone như cortisol. Về lâu dài, cảm giác bất lực thậm chí có thể gây hại cho hoạt động của hệ thống miễn dịch.

Lý tưởng nhất là chúng ta nên đối phó trực tiếp với tình huống khó chịu. Nhưng nghiên cứu cho thấy chúng ta có thể đạt nhận thức kiểm soát từ các hoạt động ít ảnh hưởng đến những tình huống đang làm ta phiền lòng.

"Nó không nhất thiết phải phù hợp với kiểm soát thực tế, miễn là chúng ta tin, hay cảm thấy, mình đang kiểm soát," Stacey Bedwell, nhà tâm lý học tại Viện Tâm thần học, Tâm lý học & Khoa học Thần kinh, Đại học King's College London, cho biết.

Đơn giản chỉ cần có thể thay đổi môi trường của chúng ta thì đã có thể tạo ra một cảm giác hành động có lợi, bà nói, điều này có thể giải thích tại sao việc dọn dẹp và tổ chức nhà cửa có thể đem lại cảm giác chữa lành.

Một số những bằng chứng lý thú nhất đến từ các nghiên cứu về người cao tuổi.

Hãy xem xét nghiên cứu cổ điển của giáo sư Ellen Langer tại Đại học Harvard và giáo sư Judith Rodin tại Đại học Yale.

Nghiên cứu diễn ra tại một viện dưỡng lão, nơi người tham gia chia thành hai nhóm.

Nhóm đầu tiên được phép biến căn phòng thành của mình: họ được tùy ý sắp xếp đồ đạc, và họ được đưa cho một cái cây mà họ phải tự chăm sóc.

Nhóm thứ hai được cho biết rằng nhân viên sẽ làm mọi thứ; họ thậm chí không cần phải tưới cây.

Trong 18 tháng sau đó, những ai được khuyến khích lãnh trách nhiệm cho căn phòng của họ có sức khỏe thể chất tốt hơn và nguy cơ chết sớm thấp hơn.

Có khả năng nhóm người này vận động nhiều hơn người khác một chút. Tuy nhiên, xét nghiên cứu về những tác động tiêu cực của sự bất lực, Langer và Rodin lập luận lợi ích chủ yếu là tâm lý, nó đến từ ý thức kiểm soát ngày càng tăng của họ đối với cuộc sống bản thân.

Phòng gọn gàng, đầu óc tập trung

Lợi ích không dừng ở đó. Nếu bạn thích làm việc vặt theo kiểu sắp xếp lại các thứ cho gọn gàng, vứt bỏ những thứ dư thừa chất đống, thì bạn sẽ thấy môi trường gọn gàng hơn tự nó đã khiến cho bạn cảm thấy khuây khỏa.

Như nhà tâm lý học Ethan Kross của Đại học Michigan đã viết trong cuốn 'Chatter: The Voice in Our Heads and How to Harness It': "Chúng ta được đặt trong không gian vật lý của mình; các đặc tính khác nhau của không gian này kích hoạt các lực lượng tâm lý bên trong chúng ta, qua đó ảnh hưởng đến cách chúng ta suy nghĩ và cảm nhận."

Nếu chúng ta nhìn thấy có trật tự bên ngoài, thì chúng ta sẽ cảm thấy bớt hỗn loạn một chút ở bên trong, ông viết. "Đó là cảm giác dễ chịu, bởi vì nó làm cho cuộc sống dễ dàng hơn và dễ đoán hơn."

Bedwell chỉ ra rằng điều này có thể thấy rõ trong khả năng tập trung. "Nếu bạn đang ngồi trước chiếc laptop đặt trên bàn bếp mà xung quanh rất bề bộn, thì não bạn sẽ phải liên tục xử lý các kích thích thị giác trong lúc bạn lại đang muốn cố gắng tập trung vào nhiệm vụ trước mặt," bà nói. "Loại bỏ những lộn xộn thị giác sẽ giúp bạn có thể dễ dàng tập trung suy nghĩ hơn nhiều."

Các nghiên cứu hình quét não hỗ trợ cho quan điểm này. Nhìn chung, chúng ta thấy được rằng não sẽ hoạt động nhiều hơn nhiều khi ta tăng số lượng các đồ vật gây mất tập trung trong khung cảnh xung quanh, trong đó đồ vật nào cũng muốn thu hút sự chú ý.

NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES

Điều này có thể khiến bộ não mệt mỏi, cho nên nó rất khó khăn duy trì sự tập trung trong thời gian dài.

Điều quan trọng là ta để ngăn cản điều này, ta không nhất thiết phải loại bỏ sự lộn xộn mà chỉ cần sắp xếp lại các thứ cho gọn gàng.

Sắp xếp đồ vật theo nhóm - ví dụ như theo màu - có thể đem đến cho não những tín hiệu rõ ràng hơn để bước qua sự hỗn loạn. Điều này giúp giảm sự rối loạn thần kinh - và nhờ đó cải thiện sự tập trung.

Sự liên kết dễ chịu

Bằng cách giảm lo lắng, làm dịu phản ứng căng thẳng, tăng sự tập trung và kích hoạt giải phóng endorphin, không có gì ngạc nhiên khi nhiều người trong chúng ta bắt tay vào việc dọn dẹp nhà cửa hay làm việc vặt ngay khi phải đối diện với bất trắc.

Cũng như mọi hoạt động khác, mức độ ích lợi nhiều hay ít mà việc dọn dẹp nhà cửa đem lại sẽ chịu ảnh hưởng bởi sở thích cá nhân và điều bạn muốn đạt được khi làm các việc đó.

Chẳng hạn như ta biết rằng hiệu quả của việc tập thể thao như chạy bộ có thể được điều chỉnh bởi tâm lý của người tập; những người muốn có được đầu óc sáng sủa, không bị rối trí hầu như sẽ trở về nhà với một tâm trí mạch lạc, rõ ràng. Việc sắp xếp, lau chùi, phân loại và vứt bỏ đồ dư thừa cũng không khác gì.

Nếu bạn không thích làm việc nhà và chỉ miễn cưỡng nhặt lấy chổi quét bụi, thì niềm vui của chuyện làm việc vặt có thể mãi sẽ không đến với bạn.

Nhưng đối với tuýp người ưa làm việc nhà, giờ đây ta có thể hiểu tại sao sự lăng xăng hiệu quả có thể là cứu cánh cho những lúc tâm trí chúng ta thấy dao động.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Worklife.

---