Nghệ thuật không kỳ thị đồng tính

Nếu như trước đây cuộc sống của người đồng tính thường chỉ được đề cập mờ nhạt qua sách và phim, thì hiện nay "thế giới thứ 3" hiển hiện sắc nét trong nhiều tác phẩm sân khấu, âm nhạc, hội họa, nhiếp ảnh… được thể hiện, trưng bày rộng rãi, thậm chí ở cả trường học.

Ăn mặc lòe loẹt, đi đứng ẽo ợt, đanh đá, ngoa ngoắt, dằn vặt, đau đớn, bị lạm dụng lúc còn bé, thù ghét cuộc đời… là những đặc điểm thường thấy của người đồng tính trong truyện hoặc trên phim. Không ít người đọc, người xem cho rằng, hình ảnh người đồng tính đã bị bóp méo, cần sớm được chỉnh sửa.

Hội họa, nhiếp ảnh, sân khấu vào cuộc

Trương Tân, Trương Tiến Trà, Nguyễn Kim Hoàng… là những cái tên tiên phong trong làng mỹ thuật đi sâu khám phá “thế giới thứ 3”. Đứng ra bênh vực tình yêu cùng giới, họa sĩ Trương Tân đưa tác phẩm của mình ra ngoài biên giới.

Triển lãm Làm sao hóa thiên thần với chủ đề đồng tính nam của anh đang diễn ra ở Bangkok (Thái Lan). Anh cho rằng, phần lớn người đồng tính trên thế giới đã được đối xử công bằng và có cuộc sống bình thường, nhưng vẫn còn một số bị cô lập do cách đối xử với họ chưa thực sự cởi mở. Theo anh, người nghệ sĩ cũng nên cố gắng lột tả chân thực tình cảm, nguyện vọng của gay hoặc les để mọi người có cái nhìn toàn diện, khách quan về họ.

Họa sĩ Trương Tiến Trà đem đến cho công chúng 12 tác phẩm có đề tài đồng tính thông qua triển lãm Sự thật méo mó. “Thực ra, cũng không phải là điều gì ám ảnh ghê gớm. Đó là một hiện thực mà tôi đã nhìn thấy trong những lần đi thực tế sáng tác ở miền núi hồi tôi học ở trong nước. Bốn năm học ở Nga, tôi nhìn ra thế giới, nhìn về Việt Nam và nhận thấy phong cách hiện đại hợp với mình hơn”, anh nói.

Giống như hội họa, nhiếp ảnh cũng góp phần đưa đến người xem những hình ảnh giàu cảm xúc về “thế giới thứ 3”. Tại chuỗi triển lãm tranh, ảnh Open - Mở ở Hà Nội và TP HCM thời gian vừa qua, công chúng được nhìn thấy, cảm thấy trái tim, khối óc của người đồng tính giống như bao người khác, cũng khát khao yêu đương, cũng miệt mài cống hiến… Họ có thể là người mẫu trong ảnh nhưng cũng có thể là nhiếp ảnh gia.

Đạo diễn vở kịch đương đại Stereo Man nói về giới đồng tính, Bùi Như Lai, cho rằng, sự hiểu nhầm, định kiến, kỳ thị khiến một số “gay” hoặc “les” nảy sinh thái độ sống tiêu cực như đầu hàng, tạo vỏ bọc, tự dằn vặt hoặc thù ghét những người được cho là “bình thường”, buông thả, thậm chí tự tử…

Để góp phần thay đổi nhận thức và giá trị xã hội theo chiều hướng công bằng cho “thế giới thứ 3”, Đoàn kịch 3 - Nhà hát Tuổi trẻ Việt Nam dàn dựng Stereo Man theo phong cách hiện đại, trẻ trung, kết hợp giữa kịch đọc và nghệ thuật hình thể nhằm khơi gợi cảm xúc chân thực và sâu sắc trong lòng người xem. Theo đạo diễn Như Lai, vở kịch đã được diễn ở rất nhiều trường đại học và được các bạn trẻ đón nhận một cách thoải mái.

Phim, truyện, nhạc còn “mờ”

Một số phim như Một thế giới không có đàn bà, Gái nhảy, Hồn Trương Ba - da hàng thịt, Trai nhảy, Công ty thời trang, 2 trong 1, Cô gái xấu xí, Nhà có nhiều cửa sổ..., nhân vật đồng tính chủ yếu để mua vui, chọc cười. Yếu tố đồng tính được sử dụng để “câu khách” và dần trở thành một trào lưu trong nghệ thuật.

Trong phim Cô gái xấu xí, nhân vật Hùng Long được xây dựng với một hình ảnh chanh chua, đanh đá, lắm điều. Thậm chí, nhân vật Bắc Đẩu trong chương trình Gặp nhau cuối năm cũng được xây dựng với hình tượng “có vấn đề” về giới tính với những cái phẩy tay, vuốt tóc, hấp háy mắt đầy nữ tính.

Đề tài đồng tính cũng được một số nhà văn, nhạc sĩ, ca sĩ khai thác. Trong văn học, Bùi Anh Tấn đi đầu với Một thế giới không có đàn bà. Ngoài ra, còn có Người còn sót lại của rừng cười của nhà văn Võ Thị Hảo, tự truyện Không lạc loài của Thành Trung do nhà văn Lê Anh Hoài chấp bút...

Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng từng giới thiệu album Giải thoát với ảnh bìa lấy cảm hứng từ phim về đề tài đồng tính nổi tiếng Brokeback Mountain. Bài hát Tình tuyệt vọng của nhạc sĩ Thái Thịnh với những câu như “Vẫn biết yêu em là tìm không ra cho ta lối thoát. Đã trót đeo mang một số phận. Đã trót yêu thương thật khác thường... Số kiếp long đong rẽ sóng nhân gian, anh bơi ngược dòng” được cho là ám chỉ tình yêu đồng giới. Ca khúc Chiếc bóng của Phương Uyên cũng có nội dung tương tự.

Nhà văn Bùi Anh Tấn nói: “Mặc dù đây (đồng tính) là đề tài hiện đại, hấp dẫn và còn để ngỏ, nhưng hình như chỉ có mình tôi viết thẳng, đi vào chuyện một cách trực tiếp. Tôi cảm thấy cô đơn trong khu vực đề tài này. Một vài nhà văn từng đề cập qua, nhưng chỉ có tính điểm xuyết.

Có lẽ có những cây bút khai thác vấn đề đồng tính sâu sắc, nhân bản hơn tôi, chỉ có điều họ vẫn ngại ngần, sợ bị ngờ vực về giới tính. Còn trong các bộ môn nghệ thuật khác, rõ nhất là điện ảnh, ở ta cũng chưa có phim nói được vấn đề này một cách nghiêm túc, đến đầu đến đũa. Đạo diễn thì loay hoay, diễn viên thì sợ sệt”.

---