Chuyện học của trẻ em ở Đức

Có nhiều người đùa vui, bảo rằng: "Ở Đức trẻ em được xếp số 1, phụ nữ xếp thứ 2 và thú cưng xếp thứ 3 rồi còn lại là...". Câu nói vui trên xuất phát từ một thực tế: Trẻ em được ưu tiên số 1.

katharineum.de/einschulung

Trong chuyến đến Đức vừa rồi, tôi đã có dịp tận mắt chứng kiến sự ưu ái của nhà nước và xã hội đối với trẻ em.

Việc học của trẻ em ở bậc mầm non và tiểu học được nhà nước chăm sóc từ việc nuôi dạy đến việc học. Trong bài viết này tôi chủ yếu chỉ đề cập đến việc trẻ em đi học ở bậc tiểu học và cảm nhận được rằng đó là những chính sách rất ưu việt và đáng để những quốc gia khác tham khảo…

Bắt đầu vào lớp 1, ở Đức có lễ Einschulung. Lễ này được coi là lễ duy nhất được tổ chức cho trẻ em bắt đầu đi học, rất long trọng. Ngày lễ đầu tiên nhập trường, các phụ huynh đưa con đến trường dự lễ.

Lễ Einschulung cho học sinh lớp 1 với sự tham gia của các phụ huynh.

Buổi lễ diễn ra như sau: hiệu trưởng đọc lời chúc mừng các em vào lớp 1, giới thiệu khái quát về nhà trường, nhấn mạnh niềm vui được đi học của trẻ nhỏ, kết thúc bằng lời chúc học sinh và phụ huynh trong ngày lễ nhập trường để được khai mở trí tuệ và tâm hồn.

Sau buổi lễ, tùy từng gia đình sẽ tổ chức bữa tiệc EinschuLung (mời các bạn bè của con và của gia đình) gọi là bữa tiệc mừng con vào lớp 1. Sau đó, từ lớp 2 đến lớp 12, cứ đúng ngày 1/9 hàng năm là bắt đầu năm học mới không tổ chức một lễ nào nữa. Riêng về phía gia đình học sinh có tổ chức lễ trưởng thành cho con trẻ ở tuổi từ 14 - 16 tuổi (tùy theo từng gia đình). Đến hết lớp 12 là có lễ ra trường gọi là Abitur. Lễ tốt nghiệp lớp 12 ở Đức gọi là Abitur. Sau lễ này thì các gia đình sẽ tổ chức một buổi tiệc cho học sinh đã tốt nghiệp lớp 12 để mời bạn bè và người thân trong gia đình đến dự trong một phạm vi hẹp, bữa tiệc này gọi là Abiball.

Tại lễ EinschuLung, giáo viên chủ nhiệm lớp 1 sẽ mời phụ huynh cùng con vào lớp để làm quen với cô (thầy) giáo, tự giới thiệu về gia đình mình một cách ngắn gọn. Ở Đức có nhiều dân nhập cư nên có nhiều sắc tộc; trẻ em các sắc tộc được đối xử bình đẳng. Việc giáo dục về sự hòa nhập không phân biệt đối xử nên trẻ em ở lớp rất dễ hòa đồng.

Cháu tôi là người Việt Nam ngay những ngày đầu đã làm bạn với mấy bạn người Đức, người Ba Lan. Năm 2019, cháu vào lớp 1, rất mừng là cũng trong năm đó Bang Berlin có chính sách cho các cháu học tiểu học được ăn bữa trưa miễn phí và cho các cháu được đi các phương tiện công cộng miễn phí (các cháu đeo thẻ học sinh có ảnh xác nhận là đi các phương tiện công cộng nào cũng không mất tiền). Ở Đức có nhiều phương tiện giao thông kết nối với nhau như V-Ban Train- Bes; nên mọi người đi lại rất thuận tiện.

Các môn học ở bậc tiểu học cũng thật nhẹ nhàng và kích thích việc học tập và rèn luyện của các cháu như: Toán, tiếng Đức, tìm hiểu tự nhiên tìm hiểu xã hội, âm nhạc, hội họa, thể dục thể thao (lên các lớp trên có thêm các môn thể thao để các cháu tự nguyện đăng ký).

Thời gian học từ 8h (có 10 phút để các cháu chuẩn bị), 8h10 chính thức vào học. Thời gian nghỉ trưa 1h, sau nghỉ trưa vào học tiếp. Tùy theo từng ngày mà giờ học có thể kết thúc lúc 14h hay 15h. Các cháu học lớp 1 và lớp 2 cha mẹ đến đón, còn từ lớp 3 trở lên các cháu có thể tự đi về nhà trên các phương tiện giao thông công cộng.

Ở Đức các trường phổ thông công lập (tiểu học và trung học) không bắt buộc mặc đồng phục, chỉ một vài trường tự yêu cầu mặc đồng phục.

Học sinh phổ thông ở Đức chỉ có hai buổi lễ: vào lớp 1 và tốt nghiệp lớp 12.

Có một điều đặc biệt là học sinh tiểu học ở Đức có thể tự chọn học từ 5-6 năm tùy theo sức học của các cháu. Nếu các cháu học tốt, gia đình có thể cho cháu từ lớp 5  học thẳng lên lớp 7 (lớp đầu cấp trung học - ở Đức từ lớp 7 đến lớp 12 là hai cấp gọi là cấp trung học); gia đình nào thấy con học yếu hoặc thấy con còn non thì cho học thêm lớp 6, rồi mới cho học lên lớp 7.

Ở bậc trung học có phân ra trường chuyên hoặc trường thường, muốn vào trường chuyên phải được xét qua học bạ. Cũng có trường trung học tuyển học sinh vào lớp chuyên từ lớp 5, nhưng phải thi vào (lớp 5 và 6 ở trường này được coi là các lớp dự bị của bậc trung học hệ chuyên). Hệ thống trường chuyên tùy theo từng bang ở nước Đức; nhưng thông thường tiểu học là 6 năm và trung học là 6 năm, học sinh học hết lớp 10 được tách làm 2 hướng:  Hướng học tiếp lớp 11 - lớp 12 để thi vào đại học. Hướng đi học nghề từ sau lớp 10.

Trong một năm học, các cháu có những đợt nghỉ theo mùa và những ngày nghỉ lễ theo dịp nghỉ lễ của người lớn. Dịp nghỉ theo mùa sẽ gồm: Nghỉ thu (từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 11) nghỉ lễ Noel và năm mới (trước Noel 1 tuần đến hết ngày 1/1 đầu năm mới). Nghỉ hè từ đầu tháng 4 đến 31/8.

Ở Đức việc họp phụ huynh học sinh đầu năm học cũng bầu Ban phụ huynh học sinh để thường xuyên giáo viên chủ nhiệm liên lạc trao đổi tình hình ở lớp. Ban phụ huynh học sinh cũng thu tiền quỹ Hội và cũng có tặng quà giáo viên nhân các ngày lễ hoặc cuối năm học hoặc chi cho các cháu khi tổ chức cho các cháu đi trải nghiệm hoặc đi vui chơi, việc thu chi quỹ được công khai rõ ràng.

Để giáo dục học sinh có tinh thần cộng đồng và trách nhiệm xã hội, sau khi tốt nghiệp lớp 12, thông thường học sinh ở Đức được khuyến khích làm tình nguyện ở các nước chưa phát triển. Việc tình nguyện này sẽ được tính cộng điểm cho xét tuyển vào đại học. Những học sinh tốt nghiệp lớp 12 sẽ được xét qua học bạ để tuyển vào các trường đại học, những chuyên ngành Luật và Y khoa thường tuyển học sinh có điểm cao.

Tôi có 3 cháu gọi bằng ông tốt nghiệp lớp 12, thì 2 cháu đã xin đi tình nguyện đi các nước chậm phát triển để làm tình nguyện viên, 1 cháu đi Nam Phi và 1 cháu xin về Việt Nam để dạy Tiếng Anh cho học sinh ở vùng cao. Một ví dụ cụ thể như tôi kể ở trên là các cháu gốc Việt thường được gia đình chăm lo nên học giỏi, nhiều cháu điểm tốt nghiệp (ở Đức tính điểm 1 là cao nhất), còn dưới 1 (nghĩa là được cộng thêm để điểm tốt nghiệp cao hơn).

Với những chính sách rõ ràng như vậy cũng đủ thấy rõ ràng trẻ em ở Đức được quan tâm rất chu đáo. Với cấp tiểu học giáo dục không có việc nhồi nhét kiến thức, học sinh đến trường học rất thoải mái nên học sinh đến trường rất vui vẻ, tự tin; đúng là mỗi ngày đi học là một ngày vui, ngày hạnh phúc.

Đặc biệt, ngành giáo dục ở Đức luôn coi trọng việc giáo dục toàn diện cho trẻ em. Giáo dục cho học sinh ý thức về việc tự học, tự bồi dưỡng nên học sinh lớn lên luôn có ý thức tự lập, không ỷ lại, vì thế đến 18 tuổi các em đã ý thức được tinh thần tự lập.

Nhiều gia đình để cho con em họ tự quyết nhiều vấn đề, kể cả việc ra ở riêng, tự kiếm việc làm để tự nuôi bản thân. Trẻ em ở mọi sắc tộc, mọi tôn giáo được đối xử bình đẳng, không có sự phân biệt đối xử nên các học sinh dễ hòa đồng, thân thiện; hiện tượng đánh nhau chửi thề... (gọi chung là bạo lực học đường) hầu như không có.

Có thể có người cho rằng làm được như vậy là do Đức là nước phát triển, giàu có. Tuy nhiên, có những điều có thể làm được mà không cần nhiều tiền, mà điều quan trọng là ngành giáo dục cần có chiến lược, định hướng rõ ràng ngay từ đầu với từng cấp học để từ đó có chính sách phù hợp.

Trần Bá Giao

---