Về pháp lí, EU công nhận người đến từ nước thứ ba và cư trú hợp pháp trên lãnh thổ của một trong các nước thành viên, cũng có quyền lợi của người cư trú lâu dài tại EU, gọi là EU resident.
Tại Séc, khi cấp giấy phép định cư – trvalý pobyt cho người đến từ nước thứ ba, phòng ngoại kiều cũng cấp giấy công nhận người này có vị trí pháp lý cư trú lâu dài tại liên minh châu Âu – long-term EU resident. Luật EU bắt buộc các nước thành viên công nhận danh nghĩa EU resident cho những người sống ở đó liên tục trên 5 năm. Với danh nghĩa này, họ sẽ có một số điều kiện và quyền lợi tương đương khi đến các nước thuộc EU khác:
- quyền được làm việc và hưởng quyền lợi liên quan đến lao động (thời gian làm việc, bảo hiểm y tế, an ninh, quyền được nghỉ mát, được thưởng và quyền bỏ việc),
- quyền được đào tạo giáo dục đại trà và chuyên môn, được công nhận trình độ giáo dục và có quyền nhận học bổng,
- quyền được nhận các hỗ trợ xã hội, trợ cấp, hỗ trợ thuế,
- quyền thành lập hội công dân và tham gia các tổ chức, đại diện các tổ chức đó,
- quyền được di chuyển tự do trên lãnh thổ của nước EU đó.
(Trong một số trường hợp cụ thể, các quyền trên có thể bị hạn chế. Ví dụ: Khi đi học hoặc đi làm, nếu không biết tiếng thì quyền được đào tạo giáo dục và quyền hưởng các chế độ lao động sẽ không vẹn toàn.)
Những người cư trú lâu dài trên EU cũng được bảo vệ cao hơn chống lại việc trục xuất. Để thực hiện quyết định trục xuất, người này phải gây ra những vi phạm nghiêm trọng ảnh hưởng đến trật tự công cộng hay an ninh xã hội. Việc trục xuất không thể được tiến hành vì lí do tài chính. Ngoài ra, trước khi ấn định lệnh trục xuất, các yếu tố như tuổi của đối tượng, thời gian cư trú sẽ được đưa ra xem xét.
Quyền xin cư trú ở nước EU khác
Ngoài đất nước mà họ đang cư trú (định cư), người có danh nghĩa EU resident có quyền xin cư trú dài hơn 3 tháng ở cả nước EU khác, nếu thỏa mãn đủ các điều kiện sau:
- có việc làm hoặc hoạt động kinh doanh cá thể,
- đi học
- và các lí do khác.
(Tuy nhiên, các nước châu Âu vẫn có thể hạn chế việc cấp cư trú cho đối tượng theo các luật định riêng, ví dụ theo chính sách thị trường lao động EU, công dân các nước EU sẽ được ưu tiên.)
Ngoài ra, các cơ quan có thẩm quyền sẽ yêu cầu đối tượng đệ đơn trình thêm giấy chứng nhận thu nhập thường xuyên, thẻ bảo hiểm y tế và một số giấy tờ khác, ví dụ như: giấy phép cư trú ở nước mà họ đang cư trú hợp pháp, giấy tờ tùy thân khác, hợp đồng lao động, giấy chứng nhận có chỗ.
Đơn xin cấp cư trú cũng có thể bị từ chối nếu việc nhập cư gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự công cộng và an ninh xã hội hoặc sức khỏe cộng đồng. Trong trường hợp này, nước đó có thể yêu cầu người đệ đơn kiểm tra sức khỏe để chứng minh không mắc phải bệnh nguy hiểm.
Nhập cư vào nước EU khác
Khi người đến từ nước thứ ba có danh nghĩa cư trú lâu dài ở châu Âu – EU resident nhập cư vào một nước EU mới, họ được quyền nhận mọi trợ cấp xã hội như đã từng hưởng ở nước EU đầu tiên, với điều kiện tương đương như công dân EU.
Khi đã ổn định, họ cũng có quyền đón gia đình sang đoàn tụ nếu gia đình này đã sống cùng nhau ở nước EU thứ nhất. Nước EU thứ nhất, cũng có nghĩa vụ phải tiếp nhận họ trở lại, cùng với cả gia đình, nếu nước kia không gia hạn cư trú và trả họ về.
Theo MVČR/vietinfo.