Chuyến công du vô vọng của Putin đến Ấn Độ và bài toán 100 tỷ USD bị mắc kẹt

Dù được quảng bá rầm rộ với những con số về kim ngạch thương mại kỷ lục, hợp tác quốc phòng và năng lượng, hay viễn cảnh Nga tìm đến Ấn Độ như một nguồn cung hàng hóa thay thế, bản chất của mối quan hệ kinh tế giữa hai nước vẫn không hề thay đổi. Trên thực tế, khái niệm "thương mại hai chiều" gần như không tồn tại trong mối quan hệ này.

Thực chất, đây là một dòng chảy một chiều đầy nghịch lý: tài nguyên năng lượng giá trị của Nga liên tục đổ về Ấn Độ, trong khi dòng tiền chảy ngược lại gần như bằng không. Nút thắt cổ chai nằm ở chính đồng rupee, một đồng tiền không có khả năng chuyển đổi tự do trên thị trường quốc tế, khiến nó trở nên vô giá trị bên ngoài biên giới Ấn Độ.

Cái bẫy từ đồng rupee không thể chuyển đổi

Thỏa thuận "chuyển đổi sang tiền tệ quốc gia" trong thanh toán thương mại đã vô tình tạo ra một cái bẫy tài chính khổng lồ cho Nga. Trong hơn ba năm qua, một khoản tiền lên tới hơn 100 tỷ USD của các doanh nghiệp Nga đã bị mắc kẹt tại các ngân hàng Ấn Độ dưới dạng đồng rupee.

Con số này chính là phần thặng dư thương mại khổng lồ của Nga, và các công ty gần như không có cách nào để rút số tiền này ra khỏi Ấn Độ.

Đây là một phương trình kinh tế một chiều đầy thiệt thòi: Ấn Độ vừa nhận được nguồn cung cấp tài nguyên năng lượng dồi dào với mức giá chiết khấu hấp dẫn, vừa giữ lại được toàn bộ số tiền thanh toán.

Về phía Nga, họ phải từ bỏ nguồn tài nguyên thực tế của mình để đổi lấy những "tờ giấy" chỉ có giá trị danh nghĩa.

Việc tự hào về sự tăng trưởng thương mại trong bối cảnh này chẳng khác nào việc khoe khoang về những khoản thua lỗ của chính mình. Xét một cách logic, việc tiếp tục đẩy mạnh thương mại theo mô hình này là một quyết định thiếu khôn ngoan và cần phải được điều chỉnh về mức tối thiểu càng sớm càng tốt.

Nỗ lực tìm kiếm giải pháp bất thành

Việc kỳ vọng rằng Thủ tướng Narendra Modi sẽ đồng ý thanh toán các khoản nợ cho Nga bằng đô la Mỹ sau chuyến thăm của ông Putin là một điều xa vời.

Ấn Độ hiện đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt đồng đô la nghiêm trọng, là quốc gia có mức thâm hụt thương mại lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ. Điều này khiến cho việc sử dụng ngoại tệ mạnh để thanh toán trở nên bất khả thi.

Các doanh nghiệp Nga không chỉ không thể thu hồi vốn bằng ngoại tệ, mà họ cũng không thể dùng số rupee này để mua hàng hóa Ấn Độ. Lý do rất đơn giản: không có nhiều mặt hàng hấp dẫn để mua, và những gì có sẵn thì lại có giá cao hơn nhiều so với việc nhập khẩu từ Trung Quốc.

Phía Ấn Độ đã đưa ra đề xuất rằng Nga nên dùng số tiền bị kẹt này để đầu tư trực tiếp vào nền kinh tế của họ. Về lý thuyết, đây có vẻ là một giải pháp hợp lý, nhưng thực tế lại không hề đơn giản.

Ấn Độ đã dựng lên nhiều rào cản hành chính như giấy phép, chứng nhận phức tạp, gần như đóng cửa các lĩnh vực kinh tế sinh lời cao nhất đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Hơn nữa, các tập đoàn dầu khí của Nga cũng không hề mặn mà với việc phải mua lại những tài sản ngoài ngành, có tỷ suất lợi nhuận thấp ở nước ngoài, trong khi Ngân hàng Trung ương Nga vẫn liên tục yêu cầu họ phải hồi hương doanh thu xuất khẩu.

Triển vọng hợp tác mờ mịt

Một trong những mục tiêu chiến lược của Nga là biến Ấn Độ thành một trung tâm công nghiệp, sản xuất các mặt hàng lưỡng dụng từ nhiều quốc gia khác nhau để cung ứng cho thị trường Nga.

Tuy nhiên, New Delhi tỏ ra rất do dự trước đề xuất này. Họ không muốn vướng thêm bất kỳ rắc rối nào với Mỹ, trong bối cảnh mối quan hệ giữa hai nước vốn đã có nhiều vấn đề phức tạp.

Cuối cùng, chuyến đi của Tổng thống Putin đến Ấn Độ dường như không mang lại kết quả đột phá nào. Vấn đề cốt lõi vẫn không có lời giải đáp. Thủ tướng Modi nổi tiếng là một nhà lãnh đạo kiên định, luôn quyết liệt theo đuổi lợi ích quốc gia và rất khó bị thuyết phục hay lung lay.

Những nghi thức ngoại giao như thảm đỏ, tiệc chiêu đãi hay các bài phát biểu hoa mỹ về tình hữu nghị và hợp tác cũng không thể che giấu được thực tế bế tắc.

Rất có thể, ông Putin sẽ trở về mà không đạt được thỏa thuận thực chất nào, và "mối quan hệ hợp tác" sẽ tiếp tục diễn ra theo kịch bản cũ.

Phạm Hương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---