EU phê duyệt khoản vay 90 tỷ euro cho Ukraine, khóa chặt tài sản Nga

Liên minh châu Âu đạt thỏa thuận cho Ukraine vay 90 tỷ euro không lãi suất trong giai đoạn 2026–2027 sau một đêm đàm phán căng thẳng tại Brussels. Quyết định đi kèm việc EU kích hoạt điều 122 để đóng băng lâu dài tài sản của Nga, nhằm bảo đảm nền tảng tài chính cho Kyiv và gửi tín hiệu răn đe chiến lược tới Moscow.

ảnh của AP

Gói vay lịch sử được chốt trong đêm

Sau hơn 15 giờ thương lượng tại hội nghị thượng đỉnh ở Brussels, lãnh đạo 27 nước EU đã nhất trí cung cấp cho Ukraine khoản vay 90 tỷ euro không lãi suất để trang trải nhu cầu quân sự và ngân sách trong hai năm 2026–2027. Khoản tiền này sẽ được EU huy động trên thị trường tài chính thông qua phát hành trái phiếu chung, được bảo đảm bằng ngân sách dài hạn của khối.

Đây được xem là bước xoay trục quan trọng trong chính sách hỗ trợ Ukraine. Trước đó, EU ưu tiên phương án sử dụng trực tiếp tài sản Nga bị đóng băng, nhưng vấp phải lo ngại pháp lý và rủi ro tài chính, đặc biệt từ phía Bỉ, nơi đang giữ phần lớn số tài sản này.

Thiết kế không lãi suất và cơ chế hoàn trả đặc biệt

Điểm then chốt của gói vay là việc Ukraine không phải trả lãi và nghĩa vụ hoàn trả được gắn với bồi thường chiến tranh. Theo cơ chế này, Kyiv chỉ bắt đầu trả nợ khi Nga thực hiện bồi thường thiệt hại do chiến tranh gây ra.

Trong thời gian chờ đợi, các tài sản Nga bị phong tỏa đóng vai trò như một “tấm đệm” bảo đảm chính trị và tài chính cho cam kết của EU. Cách tiếp cận này nhằm trấn an thị trường rằng gói vay 90 tỷ euro không chỉ mang tính biểu tượng, mà có nền tảng bảo đảm dài hạn, dù EU phải chấp nhận rủi ro chính trị đáng kể.

Điều 122 và chiếc khóa pháp lý với tài sản Nga

Trước hội nghị, các nước EU đã thông qua quyết định dựa trên điều 122 của hiệp ước Liên minh châu Âu để “bất động hóa” vô thời hạn khoảng 210 tỷ euro tài sản của Ngân hàng trung ương Nga đang bị đóng băng trong khối.

Khác với cơ chế trừng phạt thông thường phải gia hạn sáu tháng một lần và có nguy cơ bị một nước thành viên phủ quyết, điều 122 cho phép EU ra quyết định bằng đa số đủ điều kiện. Điều này tạo ra một khung pháp lý ổn định hơn, hạn chế khả năng Nga đòi giải phóng tài sản thông qua các kênh chính trị nội khối.

Theo Ủy ban châu Âu, các tài sản này chỉ được giải phóng khi Nga chấm dứt gây rủi ro nghiêm trọng đối với kinh tế EU và đã bồi thường thiệt hại cho Ukraine mà không gây hậu quả kinh tế – tài chính cho liên minh. Trên thực tế, đây là cách EU biến tài sản Nga thành một dạng bảo chứng chính trị, thay vì trực tiếp tịch thu để chi tiêu.

Bối cảnh từ Washington và thông điệp của châu Âu

Quyết định của EU diễn ra trong bối cảnh chính sách của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump thay đổi rõ rệt, với việc cắt giảm viện trợ tài chính và quân sự cho Ukraine. Sự rút lui của Washington làm lộ rõ khoảng trống trong kiến trúc an ninh châu Âu, buộc Brussels phải tự đảm nhận vai trò bảo đảm tối thiểu để Ukraine không rơi vào khủng hoảng tài chính.

Các lãnh đạo EU nhấn mạnh rằng gói vay 90 tỷ euro không nhằm kéo dài chiến tranh, mà nhằm ngăn nguy cơ xung đột lan rộng. Nếu Kyiv mất khả năng phòng thủ, đường chiến tuyến có thể dịch chuyển gần hơn tới biên giới NATO, kéo theo rủi ro an ninh trực tiếp cho châu Âu.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz gọi đây là “tín hiệu rõ ràng” gửi tới Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng châu Âu sẵn sàng trả giá chính trị và tài chính để Ukraine tiếp tục đứng vững, qua đó củng cố vị thế của Kyiv trên bàn đàm phán trong tương lai.

Ý nghĩa chính trị và pháp lý đối với EU

Việc sử dụng điều 122 để đóng băng tài sản Nga và phát hành trái phiếu chung cho Ukraine cho thấy EU đang đẩy xa hơn mô hình “liên minh chia sẻ nợ”, từng xuất hiện trong khủng hoảng nợ công và đại dịch Covid-19. Đây là bước đi có ý nghĩa chính trị lớn, khi các nước hoài nghi như Hungary, Slovakia hay Cộng hòa Séc được trấn an rằng nghĩa vụ tài chính của họ không vượt quá khuôn khổ ngân sách chung đã cam kết.

Đồng thời, khung pháp lý mới giúp giảm nguy cơ các vụ kiện tụng nhằm vào các thể chế tài chính như Euroclear tại Bỉ. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia pháp lý cảnh báo rằng nếu EU tiến xa hơn, chẳng hạn chuyển trực tiếp tài sản Nga thành nguồn chi tiêu, nguy cơ tranh chấp tại tòa án quốc tế hoặc tòa án trong EU vẫn rất lớn.

Lê Hải Yến - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---