Trump 2.0 có ý nghĩa gì đối với chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ?

Các chuyên gia cho rằng Trump có thể sẽ có cách tiếp cận cứng rắn hơn với Ukraine và Trung Quốc, đồng thời gây thêm bất ổn ở Trung Đông.

Chiến thắng của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống hôm thứ Ba diễn ra sau chiến dịch tranh cử gay gắt tại Hoa Kỳ, với những lời lẽ kích động đặc trưng của ông, và có khả năng khiến nhiều nơi trên thế giới lo lắng.

Hãng thông tấn Associated Press đã đưa tin về cuộc bầu cử có lợi cho cựu tổng thống vào sáng thứ Tư, đánh dấu sự trở lại nắm quyền của Trump bốn năm sau khi ông bị Tổng thống đương nhiệm Joe Biden đánh bại.

Trong chiến dịch tranh cử lần này, Trump hứa sẽ giải quyết một loạt các vấn đề trong nước, bao gồm nhập cư và lạm phát.

Ông cũng ám chỉ sự quay trở lại chính sách đối ngoại “Nước Mỹ trên hết”, cho thấy sự chuyển hướng sang chủ nghĩa biệt lập hơn và ít hợp tác quốc tế hơn.

Nhưng điều đó không ngăn cản Trump đưa ra những tuyên bố hùng hồn rằng ông có thể chấm dứt cuộc chiến của Nga với Ukraine trong vòng 24 giờ ( Sau khi ông tiến hành đàm phán với Nga và Ukraine ) , mang lại hòa bình cho Trung Đông và áp đặt sự thống trị đối với Trung Quốc, một trong những đối thủ địa chính trị lớn nhất của Hoa Kỳ.

TRUMP CÓ THỂ PHÓNG ĐẠI NHƯNG NÓI LÀ LÀM

Mặc dù có thể có khoảng cách giữa những gì Trump nói và những gì ông thực sự có thể làm, các chuyên gia cảnh báo rằng chúng ta nên tin vào lời nói của ông

Và khi thế giới đang phải đối mặt với vô số thách thức do Biden để lại không dễ chịu một chút nào - từ cuộc khủng hoảng khí hậu đến các cuộc chiến ở Ukraine, Gaza và Lebanon - thì định hướng của Trump về chính sách đối ngoại sẽ có những tác động sâu rộng.

Vậy chính quyền Trump thứ hai sẽ có ý nghĩa gì đối với chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ? Sau đây là một số vấn đề chính và lập trường của tổng thống đắc cử.

'Người bạn tốt nhất' của Israel

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu từng mô tả Trump là “người bạn tốt nhất mà Israel từng có tại Nhà Trắng”.

Khi còn tại nhiệm, Trump đã chuyển đại sứ quán Hoa Kỳ từ Tel Aviv đến Jerusalem trong một động thái bị người Palestine và các chuyên gia luật pháp quốc tế lên án rộng rãi. Ông cũng công nhận yêu sách của Israel đối với Cao nguyên Golan bị chiếm đóng ở Syria

Chính quyền của ông đã làm trung gian cho cái gọi là Hiệp định Abraham , một loạt các thỏa thuận chính thức hóa quan hệ ngoại giao và kinh tế giữa Israel và một số ít quốc gia Ả Rập.

Nancy Okail, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Trung tâm nghiên cứu chính sách quốc tế, cho biết Trump phần lớn tin rằng "ném tiền vào vấn đề" là câu trả lời để giải quyết xung đột ở Trung Đông.

Nhưng trái ngược với tuyên bố của Trump rằng ông sẽ mang lại sự bình yên cho khu vực nếu tái đắc cử, những người chỉ trích cho rằng khuôn khổ "vũ khí đổi lấy hòa bình" của ông đã thất bại - bằng chứng là các chiến dịch quân sự tàn khốc của Israel ở Gaza và Lebanon, đã đẩy Trung Đông đến bờ vực của một cuộc chiến tranh toàn diện .

Nhiều người đã lưu ý rằng Hoa Kỳ đã đóng một vai trò trong việc thúc đẩy những cuộc xung đột này, chủ yếu thông qua việc cung cấp vũ khí ổn định và sự ủng hộ ngoại giao cho Israel.

Okail cho biết: “Trật tự thế giới dựa trên luật lệ và việc bảo vệ luật pháp trong nước của Hoa Kỳ cũng như luật pháp quốc tế — chúng ta thấy rằng điều đó đã bị phá vỡ và suy yếu”.

Nhiệm kỳ trước của Trump tại nhiệm được xác định bởi tính khó đoán của ông, Okail tiếp tục. Bốn năm bất ổn nữa tại Nhà Trắng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Cuộc xung đột ở Trung Đông đã "âm ỉ", Okail nói, cảnh báo rằng nhiệm kỳ tổng thống của ông "có thể đẩy nhanh mọi thứ bùng nổ".

Sự thù địch đối với Iran

Trump vẫn duy trì lập trường cứng rắn với Iran cả trong và ngoài Nhà Trắng.

Trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump, Hoa Kỳ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận năm 2015 trong đó Iran phải cắt giảm chương trình hạt nhân để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế đối với nền kinh tế nước này.

Sau đó, chính quyền của ông đã áp đặt các lệnh trừng phạt nghiêm khắc đối với Tehran và cho phép ám sát vị tướng hàng đầu của Iran là Qassem Soleimani , một cuộc tấn công đã làm gia tăng căng thẳng trên toàn khu vực.

“Khi tôi làm tổng thống, Iran hoàn toàn bị kiểm soát. Họ đói tiền, bị kiềm chế hoàn toàn và tuyệt vọng muốn đạt được thỏa thuận,” ông nói trong một tuyên bố vận động tranh cử vào đầu tháng 10.

Okail cho biết nhiệm kỳ tiếp theo của Trump có thể làm dấy lên lo ngại về "sự phổ biến vũ khí hạt nhân nguy hiểm".

Cũng có một huyền thoại phổ biến ở Washington về “sự leo thang có kiểm soát”: cụ thể là “cuộc chiến hiện nay mở rộng sang Lebanon và Iran, tất cả đều là những hoạt động có thể kiểm soát được và được kiềm chế”.

“Tuy nhiên, đây là góc nhìn rất hạn hẹp về mức độ thực sự kiểm soát của những nhà lãnh đạo này đối với tất cả mọi người [và nhóm] đang hoạt động ở Trung Đông”, Okail giải thích.

Bà nói thêm rằng thành phần của Quốc hội Hoa Kỳ cũng có thể đóng một vai trò. Có những "giọng nói diều hâu" ở Washington, DC, những người có thể cố gắng gây áp lực buộc chính quyền Trump phải có cách tiếp cận cực đoan hơn nữa đối với Iran.

“Ví dụ, [những người tin rằng] cách để ổn định ở Trung Đông là loại bỏ chế độ ở Iran… nói chung, họ luôn tìm kiếm một phản ứng quân sự đối với bất kỳ vấn đề nào mà chúng ta thấy.”

Nhưng đồng thời, một số người bảo thủ ở Hoa Kỳ lại là những người chống can thiệp, ủng hộ học thuyết "Nước Mỹ trên hết" của Trump. "Vì vậy, điều đó có thể ảnh hưởng đến tính toán", Okail nói.

Ukraina và Nga

Trump đã nói rằng ông sẽ giải quyết cuộc chiến giữa Ukraine và Nga trong vòng 24 giờ sau khi trở lại văn phòng ( Sau khi gặp trực tiếp với Nga- Ukraine). "Nếu tôi là tổng thống, tôi sẽ giải quyết cuộc chiến đó trong một ngày", ông nói với CNN vào năm ngoái.

Khi được hỏi ông sẽ làm như thế nào, Trump đưa ra ít chi tiết nhưng cho biết ông có kế hoạch gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy. "Cả hai đều có điểm yếu và cả hai đều có điểm mạnh, và trong vòng 24 giờ, cuộc chiến đó sẽ được giải quyết. Nó sẽ kết thúc", ông nói.

Trump – người được cho là vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Putin – cũng chỉ trích yêu cầu của Zelenskyy về việc Hoa Kỳ hỗ trợ thêm cho Ukraine, nói rằng "điều đó không bao giờ kết thúc".

“Tôi sẽ giải quyết vấn đề đó trước khi nhậm chức Tổng thống đắc cử tại Nhà Trắng”, Trump phát biểu tại một sự kiện vào tháng 6.

Theo Leslie Vinjamuri, giám đốc chương trình Hoa Kỳ và Châu Mỹ tại viện nghiên cứu Chatham House ở London, “Chúng ta phải đánh giá đúng Trump”.

Bà cho biết: “Ông ấy cho rằng mình có thể đạt được thỏa thuận khá nhanh chóng [và] có thể sẽ chặn mọi khoản viện trợ tiếp theo cho Ukraine”.

Ví dụ, có khả năng Trump có thể đạt được thỏa thuận với Putin loại trừ ý kiến ​​của Zelenskyy - và có khả năng nhượng bộ khá nhiều về Ukraine và lãnh thổ của nước này, Vinjamuri nói với Al Jazeera.

“Ngoài ra còn có một câu hỏi về mối quan hệ mà ông ấy sẽ có với Putin và với nước Nga, và liệu điều đó có giúp nước Nga trở nên mạnh mẽ hơn trong bối cảnh châu Âu nói chung hay không – và tôi nghĩ đó là mối quan tâm thực sự của nhiều người.”

Cuộc thi với Trung Quốc

Trong nhiều năm, Hoa Kỳ và Trung Quốc đã bị mắc kẹt trong cuộc cạnh tranh địa chính trị với tư cách là hai siêu cường lớn nhất thế giới. Hai quốc gia đã xung đột về nhiều vấn đề, bao gồm thương mại, Đài Loan và sự thống trị đối với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Nhóm nghiên cứu Khủng hoảng Quốc tế (ICG) cho biết cách tiếp cận của Trump đối với Trung Quốc chủ yếu dựa trên thương mại, lưu ý rằng cựu tổng thống đặt mối quan hệ kinh tế của Hoa Kỳ với Trung Quốc lên trên các vấn đề khác, chẳng hạn như nhân quyền.

Ví dụ, vào năm 2018, Washington đã kích động một cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh sau khi chính quyền Trump áp thuế đối với hơn 250 tỷ đô la hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Điều đó thúc đẩy một biện pháp trả đũa từ chính phủ Trung Quốc.

Tuy nhiên, Trump đã bày tỏ sự thân thiết với nhà lãnh đạo mạnh mẽ của Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình. Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News vào tháng 8, Trump cho biết ông tôn trọng Chủ tịch Tập và "có mối quan hệ tuyệt vời với ông ấy", nhưng "mức thuế quan lớn" của ông đã đảm bảo hàng tỷ đô la từ Bắc Kinh.

“Họ đã lợi dụng chúng ta. Và tại sao họ không nên làm thế, nếu chúng ta đủ ngu ngốc để để họ làm điều đó?” Trump nói. “Không ai nhận được tiền từ Trung Quốc. Tôi đã nhận được hàng tỷ - hàng trăm tỷ đô la - từ Trung Quốc.”

Trump đã nói rằng ông có kế hoạch duy trì chính sách thuế quan của mình nếu được tái đắc cử, áp dụng mức thuế chung 10 phần trăm đối với tất cả hàng nhập khẩu. Nhưng đối với Trung Quốc nói riêng, ông đã đe dọa mức thuế quan cao tới 60 phần trăm đối với hàng hóa.

Joshua Kurlantzick, thành viên cấp cao phụ trách Đông Nam Á và Nam Á tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết Trump đã "quyết đoán hơn" và "hung hăng hơn" với Trung Quốc trong quá trình vận động tranh cử.

Nhưng Kurlantzick cảnh báo rằng cựu tổng thống "thường nói những điều để gây ảnh hưởng rồi lại thay đổi chúng".

“Trong khi Trump trong nhiệm kỳ đầu đôi khi có thể bị ảnh hưởng đôi chút bởi mối quan hệ của ông với Tập Cận Bình, thì chúng ta thực sự không biết điều gì sẽ xảy ra bây giờ”, ông nói với Al Jazeera.

Hợp tác toàn cầu, chủ nghĩa đa phương

Khi còn đương nhiệm, Trump đã khét tiếng chế giễu các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc và liên minh NATO, và rút khỏi các hiệp định đa phương, bao gồm Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.

Ông cáo buộc các đồng minh NATO của Washington không đóng góp công bằng cho hoạt động phòng thủ chung của khối và cảnh báo rằng chính phủ của ông sẽ không bảo vệ họ nếu họ bị Nga tấn công. Hiến chương NATO có điều khoản phòng thủ chung cho tất cả các thành viên.

Vinjamuri của Chatham House cho biết, “Trump tạo ra cơ hội cho những người muốn phá hoại trật tự đa phương”.

Các nước châu Âu đang cảm thấy "lo lắng sâu sắc" về nhiệm kỳ thứ hai của Trump, bà nói với Al Jazeera. Họ nhận thấy lục địa này "có rất nhiều thứ để mất về mặt an ninh" cũng như về hợp tác kinh tế.

Bà nói, ám chỉ đến Nhóm G7, một diễn đàn của một số nền kinh tế lớn nhất thế giới, rằng: "Có những lo ngại thực sự rằng Trump có thể gây sức ép mạnh hơn đối với họ về thuế quan đối với Trung Quốc và trở thành một thế lực gây rối loạn lớn đối với G7, nơi mà nhiều người châu Âu cảm thấy là một địa điểm rất tích cực để hợp tác, phối hợp về các vấn đề kinh tế và an ninh".

“Họ lo ngại rằng chúng ta có thể sẽ chứng kiến ​​một G6 chứ không phải G7.”

Jillian Kestler-D'Amours

Xuất bản ngày 6 tháng 11 năm 2024

---