Ukraine và châu Âu quyết tâm định hình lại hòa bình: Không nhượng đất, không từ bỏ NATO, từ chối cam kết mơ hồ

Phiên bản kế hoạch hòa bình mới nhất do Ukraine trực tiếp trình lên Washington đã đưa ra một tuyên bố rõ ràng và dứt khoát: không nhượng bộ lãnh thổ cho Nga, đồng thời tái khẳng định quyết tâm gia nhập Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Tái định hình lập trường chiến lược

Tài liệu cập nhật, gồm 20 điểm, được Ukraine chủ động soạn thảo, loại bỏ gần như toàn bộ những điều khoản trước đây có lợi cho Moscow hơn là hướng tới một nền hòa bình bền vững.

Đây không chỉ là một sự điều chỉnh về mặt kỹ thuật mà còn là một tuyên bố mạnh mẽ về lập trường chiến lược lâu dài của Ukraine.

Điểm khác biệt cốt lõi của bản kế hoạch này nằm ở sự thay đổi vai trò. Ukraine không còn ở thế thụ động tiếp nhận đề xuất từ Washington hay Moscow, mà tự mình xây dựng nên khung khổ cho hòa bình.

Bước chuyển này đánh dấu sự dịch chuyển từ vị thế được thương lượng sang vai trò chủ động đề xuất và đặt điều kiện.

Nguyên tắc cốt lõi: An ninh và chủ quyền

Việc Ukraine cương quyết từ chối nhượng lại Donbas hay từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO cho thấy một nhận thức sâu sắc rằng hòa bình không thể được xây dựng trên nền tảng hợp pháp hóa hành động xâm lược.

Nếu tiền lệ này được chấp nhận, không chỉ an ninh của Ukraine bị đe dọa nghiêm trọng, mà toàn bộ cấu trúc an ninh của châu Âu sẽ đối mặt với nguy cơ sụp đổ.

Bài học từ Budapest và sự kết thúc của lòng tin chiến lược

Yêu cầu về các đảm bảo an ninh phải được Quốc hội Mỹ phê chuẩn mang theo ý nghĩa địa chiến lược sâu sắc. Điều này phản ánh thực tế rằng Ukraine không còn đặt niềm tin tuyệt đối vào những lời hứa từ Nhà Trắng, một quan điểm hoàn toàn hợp lý và đã được phân tích kỹ lưỡng.

Hiệp định Budapest trước đây từng là minh chứng cho một trật tự an ninh dựa trên những cam kết mang tính tùy ý và thiếu ràng buộc. Việc Kyiv công khai bác bỏ mô hình này cho thấy kỷ nguyên của an ninh phụ thuộc vào thiện chí của các cường quốc đã kết thúc.

Thông qua đó, châu Âu cũng ngầm ủng hộ việc xây dựng một cấu trúc an ninh dựa trên cơ sở pháp lý vững chắc, có tính ràng buộc và khả năng thực thi lâu dài, bất kể ai đang nắm quyền tại Hoa Kỳ.

NATO: Lằn ranh đỏ mang tính cấu trúc

Nga không chỉ nhắm đến việc chiếm đoạt lãnh thổ Ukraine mà còn có mục tiêu chiến lược sâu xa hơn là ngăn chặn sự hội nhập của Ukraine vào hệ thống an ninh phương Tây. Do đó, việc Kyiv kiên quyết không từ bỏ NATO chính là một đòn giáng trực diện vào cốt lõi chiến lược của Moscow.

Xét về mặt địa chiến lược, điều này đã biến cuộc xung đột từ một cuộc tranh chấp lãnh thổ thành một cuộc đối đầu về quyền lựa chọn liên minh. Nếu Ukraine bị ép buộc phải từ bỏ NATO, thông điệp gửi đến các quốc gia Đông Âu sẽ là: các quốc gia nằm trong vùng đệm không sở hữu chủ quyền chiến lược thực sự.

Châu Âu: Từ vai trò phụ thuộc sang trụ cột độc lập

Sự đồng thuận giữa Kyiv và các lãnh đạo châu Âu trong việc bác bỏ nhượng bộ lãnh thổ cho thấy Liên minh châu Âu (EU) đã vượt qua giai đoạn lưỡng lự về chiến lược. Châu Âu nhận thức rõ rằng một nền hòa bình kiểu Trump – nhanh chóng, với chi phí thấp nhưng dựa trên sự nhượng bộ – sẽ buộc lục địa này phải gánh chịu những hậu quả lâu dài dưới hình thức bất ổn, tái vũ trang và lặp lại xung đột.

Do đó, EU đang đóng vai trò đồng kiến trúc sư cho trật tự an ninh mới cùng với Ukraine, thay vì chỉ đơn thuần là cánh tay nối dài của Washington. Đây là một bước tiến quan trọng hướng tới việc châu Âu có thể tự chủ về chiến lược.

Hoa Kỳ và Nga: Trục áp đặt đang dần suy yếu

Việc kế hoạch của Ukraine bị Nga coi là "không thể chấp nhận" và đồng thời gây khó xử cho Washington cho thấy không còn không gian cho một thỏa thuận song phương giữa Mỹ và Nga "trên lưng" Ukraine.

Trong bối cảnh nội bộ Hoa Kỳ còn nhiều chia rẽ, Ukraine và EU đang cùng nhau củng cố những lằn ranh đỏ không thể thương lượng, buộc bất kỳ tổng thống Mỹ nào, dù tại vị hay tương lai, cũng phải đối mặt với những cân nhắc về đầu tư chính trị và chiến lược nếu muốn "bán rẻ" Ukraine để đổi lấy sự ổn định bề ngoài.

Ba nguyên tắc định hình trật tự mới

Với lập trường vững chắc từ Ukraine và EU, trật tự mới sẽ dựa trên ba nguyên tắc cơ bản:

• Không công nhận bất kỳ lãnh thổ nào bị chiếm đóng bằng vũ lực.
• An ninh phải được đảm bảo bởi các ràng buộc pháp lý, không chỉ dựa trên các cam kết chính trị.
• Mỗi quốc gia có quyền tự do lựa chọn liên minh của mình.

Ngược lại, nếu những nguyên tắc này bị phá vỡ, châu Âu có nguy cơ quay trở lại mô hình của thế kỷ XX với các vùng đệm, phạm vi ảnh hưởng và những cuộc xung đột tuần hoàn.

Các vòng thảo luận tiếp theo, bao gồm việc xem xét phiên bản hòa bình do Ukraine và châu Âu chủ động định hình, dự kiến sẽ tiếp tục diễn ra vào thứ Hai, ngày 15 tháng 12.

Cuộc thảo luận vẫn đang tiếp diễn cả ở Hoa Kỳ và châu Âu, nhưng cục diện đã ngày càng trở nên rõ ràng: Cuộc đối đầu không còn là giữa Mỹ và Nga áp đặt, mà là Ukraine và châu Âu chủ động định hình luật chơi và đối đầu với các cường quốc.

Hiện tại, cuộc đàm phán không còn đơn thuần là một cuộc thương lượng về kỹ thuật hay ngôn từ. Đó là một cuộc đấu trí gay cấn về quyền định nghĩa hòa bình tại châu Âu.

Và lần đầu tiên kể từ năm 1945, Ukraine, cùng với sự ủng hộ của châu Âu, đang dần giành lại quyền lực đó từ tay các cường quốc áp đặt.

Nguyễn Thanh Bình - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---