Tại sao Việt Nam cần đánh giá lại chiến lược mua sắm vũ khí của mình

Những lo ngại ngày càng tăng về dự án kênh đào do Trung Quốc tài trợ ở Campuchia nhấn mạnh sự cần thiết phải chuyển đổi từ an ninh hàng hải sang an ninh lục địa.

Lá cờ bay từ Thành cổ Hà Nội trên nóc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tại Hà Nội, Việt Nam.

Nguồn: Hình ảnh 76589806 © Eq Roy | Dreamstime.com

Kế hoạch xây dựng kênh đào Funan Techo của Campuchia, một dự án được Tập đoàn Cầu đường Trung Quốc hỗ trợ, đang gây ra nhiều lo lắng ở Việt Nam. Bên cạnh tác động môi trường mà kênh đào có thể gây ra đối với Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam, nó còn là mối đe dọa địa chính trị .

Kênh đào có thể cho phép hải quân Trung Quốc đi ngược dòng từ Vịnh Thái Lan và Căn cứ Hải quân Ream tới biên giới phía Tây của Việt Nam. Theo truyền thống, mối đe dọa của Trung Quốc đối với Việt Nam đến từ phía bắc và phía đông.

Khi Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng ở Campuchia cộng với đòn bẩy của Việt Nam đối với Lào đang suy yếu, sự bao vây của Trung Quốc đối với Việt Nam ngày càng toàn diện hơn. Và nếu lịch sử đưa ra chỉ dẫn nào thì đó là Việt Nam sẽ khó chịu hơn với việc một Campuchia được Trung Quốc hậu thuẫn gây ra các mối đe dọa quân sự đối với biên giới đất liền phía Tây của mình hơn là mối đe dọa của Trung Quốc từ Biển Đông.

Hà Nội phát động cuộc xâm lược Campuchia vào năm 1978 sau khi cạn kiệt mọi lựa chọn ngoại giao nhằm loại bỏ Khmer Đỏ khỏi quyền lực để bảo vệ sườn phía tây của mình.

Là một quốc gia thiếu chiều sâu chiến lược, Việt Nam không thể để một thế lực thù địch gây ra mối đe dọa có thể cắt đôi đất nước.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Việt Nam dường như đã bị phân tâm bởi các tranh chấp trên biển. Những nỗ lực hiện đại hóa quân sự của Hà Nội tập trung vào hải quân và không quân.

Sự tập trung trên biển như vậy có thể được nhìn thấy qua mô hình mua sắm vũ khí của Việt Nam trong hai thập kỷ qua. Khi mối đe dọa trên đất liền giảm bớt sau Hiệp ước Biên giới trên đất liền Việt Nam-Trung Quốc năm 1999, Việt Nam đã ký các thỏa thuận hợp tác quốc phòng với Nga và Ấn Độ vào đầu những năm 2000 nhằm hiện đại hóa hải quân của mình.

Việt Nam đã mua một số thiết bị hải quân có giá trị lớn, chẳng hạn như hai tàu khu trục lớp Gepard năm 2006, sáu tàu ngầm lớp Kilo năm 2009 và hai tàu khu trục SIGMA-9814 vào năm 2013. Từ năm 2008 đến năm 2016, Việt Nam đã mua 8 tàu ngầm dẫn đường lớp Molniya. tên lửa thủ công tấn công nhanh.

Năm 2013, nước này cũng mua 12 máy bay chiến đấu Sukhoi Su-30MK2 cho lực lượng không quân nhằm giải quyết các tranh chấp trên biển. Sau khi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí vào năm 2016, Việt Nam đã mua 3 tàu khu trục lớp Hamilton của Mỹ cho lực lượng Cảnh sát biển. Việt Nam cũng đang đàm phán mua F16 của Mỹ để giám sát Biển Đông tốt hơn.

Việc hiện đại hóa lực lượng hải quân và không quân của Việt Nam phải trả giá bằng việc hiện đại hóa quân đội, vốn có xương sống bao gồm xe tăng chiến đấu chủ lực từ những năm 1970 và pháo binh lỗi thời.

Hà Nội cố gắng mua xe tăng T-80 từ Nga nhưng đàm phán thất bại do thiếu kinh phí. Năm 2017, họ đặt mua 64 xe tăng T-90S của Nga và nhận hàng vào năm 2019. Bất chấp nỗ lực nâng cấp và tân trang, trang thiết bị của quân đội nhìn chung đã lỗi thời đến mức một số học giả coi tài sản của họ như “viên nang thời Chiến tranh Lạnh”.

Với sự trỗi dậy của mối đe dọa trên đất liền, đã đến lúc Việt Nam phải suy nghĩ lại chiến lược mua sắm vũ khí và định hướng lại chương trình hiện đại hóa quốc phòng theo hướng quân đội. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là nước này nên từ bỏ cam kết bảo vệ chủ quyền biển. Lực lượng hải quân hiện có của Việt Nam sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự hiện diện trên biển của đất nước, chống lại các chiến thuật vùng xám của Trung Quốc và ngăn chặn Trung Quốc chiếm giữ các đảo chiếm đóng ở Biển Đông.

Điều Việt Nam cần trong tương lai là một chiến lược mua sắm vũ khí có thể (1) cân bằng ngân sách quốc phòng hạn chế với môi trường an ninh ngày càng xấu đi ở cả lĩnh vực lục địa và hàng hải; (2) trấn an Trung Quốc về ý định hòa bình của Việt Nam; và (3) cung cấp cho đất nước những vũ khí có khả năng sống sót cao nhất nếu chiến tranh xảy ra.

Áp dụng “ chiến lược nhím ” – hay mua số lượng lớn vũ khí nhỏ cho quân đội – phải là trọng tâm trong chiến lược mua sắm vũ khí của Hà Nội.

“Chiến lược nhím” trước hết phù hợp với lý thuyết thắng lợi của Hà Nội.

Quân đội Việt Nam nhấn mạnh học thuyết chiến tranh nhân dân , trong đó nêu rõ rằng trong thời kỳ chiến tranh, mọi người dân và mọi người lính sẽ được kêu gọi sử dụng bất kỳ phương tiện nào có sẵn để chống lại kẻ thù mạnh hơn.

Học thuyết như vậy chủ yếu dựa vào việc lợi dụng vị trí địa lý thuận lợi để cho phép các đơn vị quân đội cơ động nhanh chóng bao vây kẻ thù khi cần thiết và phân tán khi bị tấn công. Không khó hiểu tại sao, bất chấp việc hiện đại hóa hải quân và cuộc cách mạng công nghệ quân sự đang diễn ra, Việt Nam vẫn nhận thấy rằng một cuộc chiến tranh trên bộ trong tương lai rất có thể sẽ quyết định sự sống còn của đất nước. Đây là một tính toán hợp lý khi các đảo của Việt Nam nằm quá xa đất liền để có thể gây ra bất kỳ mối đe dọa an ninh lớn nào, ngay cả khi chúng bị một thế lực thù địch chiếm đóng.

Do đó, quân đội đã đưa ra hai kịch bản có thể xảy ra nhất về các cuộc chiến tranh trong tương lai của Việt Nam. Trong một kịch bản, kẻ địch mạnh dùng vũ khí công nghệ cao tấn công các mục tiêu trọng điểm của Việt Nam mà không cần tiến hành xâm lược trên bộ, Việt Nam có thể kiên trì nhờ học thuyết chiến tranh nhân dân vì Việt Nam không có mục tiêu tập trung. Trong kịch bản khác, kẻ thù vượt trội thực hiện các cuộc tấn công vào các mục tiêu trọng điểm của Việt Nam và tiến hành một cuộc xâm lược trên bộ.

Trong trường hợp này, quân đội sẽ quay lại sử dụng lợi thế địa lý của đất nước để tối đa hóa hiệu quả của học thuyết chiến tranh nhân dân. Trong cả hai kịch bản, Việt Nam đều giả định rằng kẻ thù của mình sở hữu trang thiết bị quân sự vượt trội hơn nhiều so với mình.

Điều này có nghĩa là Việt Nam sẽ tham gia vào chiến tranh bất đối xứng để ngăn chặn và phòng thủ trước kẻ thù mạnh hơn trong một cuộc chiến trên bộ. Bản chất của vũ khí hạng nhẹ được phân phối, cơ động và giá cả phải chăng phù hợp với chiến lược và ngân sách của Việt Nam. 

Các loại vũ khí bất đối xứng , chẳng hạn như vũ khí chống tăng hoặc hệ thống phòng không cầm tay, cho phép Hà Nội giảm thiểu sự mất cân bằng tài nguyên so với Trung Quốc. Đối với Việt Nam, việc chống lại xe tăng địch bằng vũ khí chống tăng sẽ tốn ít chi phí hơn nhiều so với việc sử dụng xe tăng của chính mình.

Ngoài ra, việc từ chối các khu vực không phận bằng cách dựa vào tên lửa đất đối không di động sẽ rẻ hơn so với việc cố gắng giành ưu thế trên không bằng cách sử dụng các máy bay chiến đấu tinh vi như F-16 hay Sukhoi Su-30MK2 khi đối mặt với kẻ thù đáng gờm hơn. 

Hiệu suất kém của xe tăng Nga và việc cả hai bên sử dụng hiệu quả máy bay không người lái giá rẻ trên chiến trường ở Ukraine sẽ khuyên Việt Nam không nên mua những mặt hàng có giá trị lớn. Điều quan trọng là vũ khí nhỏ phù hợp với học thuyết chiến tranh nhân dân nhờ tính đơn giản và bền bỉ . Chi phí mua sắm và bảo trì thấp đảm bảo rằng việc chuyển trọng tâm phòng thủ vào đất liền sẽ không gây tổn hại cho hải quân.

Bên cạnh những lợi thế về mặt kỹ thuật của vũ khí hạng nhẹ, việc Việt Nam mua những loại vũ khí này sẽ trấn an Trung Quốc tốt hơn về ý định hòa bình của nước này.

Cánh tay nhỏ không tạo ra vũ khí tấn công tốt vì chúng không cho phép kẻ tấn công xuyên thủng hàng phòng ngự của kẻ thù. Đồng thời, thực tế là vũ khí nhỏ có công nghệ kém phức tạp hơn vũ khí lớn cho phép Việt Nam mua từ nhiều nhà cung cấp khác nhau theo chính sách đối ngoại đa chiều của mình. Triển lãm quốc phòng năm 2022 của Việt Nam thể hiện nỗ lực của nước này trong việc đa dạng hóa việc mua sắm vũ khí ngoài vũ khí của Nga mà không khiêu khích Trung Quốc.

Công nghiệp quốc phòng trong nước cũng có khả năng sản xuất vũ khí hạng nhẹ cho lực lượng mặt đất, giúp giảm bớt sự phụ thuộc về công nghệ của Việt Nam vào nước ngoài và mang lại lợi ích cho chính sách đối ngoại độc lập của Việt Nam. Tuy nhiên, sự trấn an hiếm khi hoàn hảo nên Việt Nam cần chuẩn bị cho tình huống xấu nhất.

Nếu xung đột đất đai nổ ra, ưu tiên số một của Việt Nam là tồn tại đủ lâu để tìm kiếm giải pháp ngoại giao. Thật không may, những vật phẩm có giá trị lớn sẽ trở thành mục tiêu tốt và chúng sẽ không sống sót sau các cuộc tấn công từ kẻ thù có công nghệ vượt trội.

Để đảm bảo Việt Nam không thể trả đũa bằng cách tấn công các mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Trung Quốc, Trung Quốc sẽ cố tình nhắm vào các loại vũ khí chiến lược của Việt Nam , chẳng hạn như lực lượng không quân của nước này. Bắc Kinh cũng có khả năng thực hiện các cuộc tấn công mạng nhằm làm suy giảm cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc của Việt Nam.

Vũ khí nhỏ có khả năng di chuyển và che giấu tốt hơn , cho phép sinh tồn tốt hơn và dân sự dễ dàng tiếp nhận hơn trong trường hợp khẩn cấp. Vũ khí hạng nhẹ cũng báo hiệu rằng Việt Nam đang cố gắng ngăn chặn Trung Quốc bằng cách phủ nhận chứ không phải trừng phạt, điều này có thể làm giảm áp lực leo thang cho cả hai bên.

Trung Quốc sẽ áp dụng một cách hợp lý chiến lược “ Việt Nam trắng chảy máu ”, như họ đã làm vào những năm 1980, để buộc Hà Nội phải chi tiêu đến phá sản. Dựa vào vũ khí nhỏ để phòng thủ và răn đe sẽ không giúp Việt Nam thoát khỏi sự ép buộc của Trung Quốc, nhưng nó sẽ giảm thiểu cái giá phải trả khi chống lại chiến lược tiêu hao của Trung Quốc và giúp Hà Nội có thêm thời gian để tìm giải pháp ngoại giao.

Về mặt hiện đại hóa quân sự , đây là thời điểm quan trọng để Việt Nam đánh giá lại điều gì hiệu quả và điều gì không. Mặc dù việc mua sắm với giá trị lớn của Việt Nam thể hiện cam kết chính trị của mình trong việc bảo vệ chủ quyền, nhưng những vũ khí này vừa tốn kém để bảo trì vừa sẽ không tồn tại đủ lâu để tạo nên sự khác biệt trong một cuộc xung đột nghiêm trọng.

Quân đội Việt Nam từ lâu đã nhấn mạnh đến yếu tố con người hơn là yếu tố công nghệ trong chiến tranh, và nguyên tắc thúc đẩy hiện đại hóa quân sự của Việt Nam là xây dựng một lực lượng độc lập, tự chủ và tiên tiến trong khả năng tài chính của mình. Vũ khí nhỏ sẽ mang lại cho Việt Nam cơ hội sống sót cao nhất với chi phí có thể chấp nhận được.

Theo: The Diplomat

---