Thuật toán AI Tiktok - thông minh quá hóa... nguy hiểm

Ra đời chưa bao lâu song việc phát triển thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) quá thành công của Tiktok đang mang lại cho chúng ta những mối nguy tiềm ẩn.  

Chỉ mất vài tiếng để "nắm bắt" người dùng

Theo nhận định từ các chuyên gia, TikTok đã xây dựng thành công một hệ thống AI hoàn chỉnh, toàn diện bậc nhất thế giới. Chỉ với vài nội dung người dùng xem, thuật toán sẽ có khả năng thấu hiểu được suy nghĩ, giới tính của người dùng. Trong khi đó, Facebook phải thu thập thật nhiều dữ liệu từ hồ sơ cá nhân mà người dùng nhập vào để làm được điều đó.

Theo phân tích của The Wall Street Journal (WSJ) thực hiện vào tháng 7/2021, thuật toán AI trên TikTok thông minh đến nỗi nó có thể hiểu được những suy nghĩ và mối quan tâm của người dùng chỉ trong vòng 2 tiếng kể từ khi tạo tài khoản.

Để làm được điều này, nhóm thực hiện phân tích của WSJ cho rằng TikTok đã xây dựng một phép toán “đệ quy” - thử phản ứng của người dùng trên các thể loại video khác nhau, theo một vòng lặp nhất định. Từ đó, thuật toán có thể “học và hiểu” từ chính hành vi người dùng.

Về mặt tích cực, sự thông minh vượt bậc của thuật toán này sẽ đề xuất những nội dung, bài quảng cáo được tiếp cận đến đúng người dùng quan tâm vào mục “Dành cho bạn”. Tuy nhiên, cũng chính sự thấu hiểu quá mức này lại gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng mà nhóm nghiên cứu WSJ đã phải dùng từ “báo động”.

Nhiều mối nguy hiện hữu

Mặc dù có thuật toán AI đề xuất “đỉnh cao” hàng đầu thế giới, TikTok lại không thể kiểm soát được những nội dung trên nền tảng của họ. Hệ quả là các nội dung “toxic” (mang tính độc hại), tin giả, nội dung tuyên truyền sai lệch về y khoa, tuyên truyền về mê tín dị đoan, ủng hộ hành vi vi phạm pháp luật… tràn ngập trên nền tảng này.

Theo ghi nhận thực tế, một số tài khoản có tích xanh (đã được TikTok xác minh) vẫn có hiện trạng nói trên, thậm chí các video này còn được đề xuất lên mục “Dành cho bạn” với lượng tương tác cao ngất ngưởng.

Ngoài ra, thuật toán của TikTok còn ẩn chứa nhiều tác hại về mặt tâm lý và lối sống của con người. Tạp chí Wired dẫn lời giáo sư tâm lý học Inna Kanevsky - Trường cao đẳng cộng đồng San Diego, California (Mỹ): "Có vẻ như người dùng được chẩn đoán về hội chứng tâm lý. Đây là điều đáng lo ngại, là cách AI thay đổi cuộc sống con người. Không chỉ dừng lại ở việc dự đoán, thuật toán còn tiến xa hơn đến việc tạo các ma trận thông tin vây quanh người dùng".

Trước thực trạng nguy hiểm này, một số quốc gia châu Á thậm chí đã “cấm cửa” TikTok, có thể kể đến như Ấn Độ, Indonesia hay Bangladesh.

Không những vậy, Tiktok hiện nay còn được cho là mối nguy đối với trẻ em. Báo New York Post cách đây ít ngày đăng tải thông tin một bé gái 10 tuổi ở bang Pennsylvania (Mỹ) mất mạng khi tham gia trò chơi Blackout Challenge (Thử thách ngạt thở) của TikTok. Bé gái này được cho là đứa trẻ thứ 5 tại Mỹ thiệt mạng khi tham gia thử thách ngạt thở trong năm nay. Trò chơi độc hại này đòi hỏi người tham gia nín thở cho đến khi ngất xỉu. Tuy đã xuất hiện cách đây rất lâu nhưng Blackout Challenge thực sự hồi sinh khi TikTok ra đời với những clip thu hút hàng triệu lượt xem.

Tại Việt Nam, mặc dù chưa ghi nhận chính thức thảm kịch nào từ các trò chơi xấu độc trên TikTok, song cũng đã có những cái chết thương tâm xảy ra đối với trẻ em liên quan đến những thử thách trên mạng xã hội.

Đáng lo ngại, TikTok dường như có sự hấp dẫn đặc biệt với trẻ em và giới trẻ trong độ tuổi từ 13 đến ngoài 20. Sức hấp dẫn từ nền tảng này vượt xa các nền tảng ra đời sớm hơn như YouTube, Facebook... một phần nhờ đặc thù nội dung là các video ngắn, phong phú và đầy kích thích.

"TikTok cho phép trẻ em từ 13 tuổi trở lên có thể mở tài khoản và sử dụng nhưng không giới hạn nội dung tiếp cận. Trong khi đó, trên nền tảng này nhan nhản video nội dung 18+, cờ bạc, trò chơi thử thách nguy hiểm... Nhiều trẻ em vẫn đang ở nhà học online, còn cha mẹ đã đi làm trở lại nên không thể kiểm soát con một cách sát sao được" - chị Hoài Anh (quận Đống Đa, Tp.Hà Nội) lo lắng.

Cần tăng chế tài quản lý, giám sát

TikTok đã vượt qua Google để trở thành tên miền có lượng truy cập nhiều nhất thế giới năm 2021, tăng 6 bậc so với năm ngoái. Ở Việt Nam, chỉ sau 2 năm rưỡi kể từ khi ra mắt, TikTok lôi kéo lượng người dùng bằng khoảng 40% dân số. Các con số này cho thấy sức "nóng" của nền tảng video dạng ngắn cũng như mức độ ảnh hưởng của nó đến người dùng ở cả mặt tích cực và tiêu cực.

Trao đổi với báo chí, Ông Ngô Trần Vũ, Giám đốc điều hành NTS Việt Nam - nhà phân phối hãng bảo mật Kaspersky Việt Nam, chỉ rõ việc cắt ghép, lồng âm thanh, lời nói của người chơi TikTok vào các đoạn video chưa được kiểm soát chặt chẽ dẫn đến thông tin sai lệch, tục tĩu, bạo lực, khiêu dâm... xuất hiện rất nhiều trên nền tảng này.

Ông Vũ cho rằng cơ quan quản lý cần có cơ chế giám sát, phát hiện và yêu cầu mạng xã hội gỡ bỏ nhanh chóng những video có nội dung xấu độc, đi ngược truyền thống văn hóa dân tộc và pháp luật, ảnh hưởng đến an ninh và chủ quyền quốc gia, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em.

Đồng thời, xử lý nghiêm theo quy định của Luật An ninh mạng, Bộ Luật Hình sự và các nghị định liên quan đối với cá nhân phát tán video xấu độc trên TikTok. "Trong lúc chưa triển khai được giải pháp kiểm soát hữu hiệu nền tảng mạng xã hội, người dùng cần có ý thức tự bảo vệ mình. Đặc biệt, gia đình nên quan tâm, giám sát con cái trong việc tiếp cận các thông tin trên mạng internet để bảo vệ tính mạng, sức khỏe của trẻ cũng như tránh nguy cơ lệch lạc trong phát triển nhân cách" - ông Vũ lưu ý.

Theo ông Nguyễn Ngọc Long, người sáng lập Truyền thông Trăng Đen, không riêng TikTok, bất cứ mạng xã hội nào cũng tiềm ẩn nguy cơ rủi ro đối với người sử dụng. Do đó, để các mạng xã hội nói chung có thể phát triển an toàn, lành mạnh, cần làm tốt 4 yếu tố: Ý thức người dùng, định hướng truyền thông, chính sách của nhà quản lý mạng xã hội và hành lang pháp lý của nước sở tại.

"Các mạng xã hội thường có chính sách chung trên toàn cầu và tuân thủ luật pháp sở tại. Tại Mỹ, một số mạng xã hội thậm chí phải điều trần trước Quốc hội về cáo buộc gây ảnh hưởng đến tâm sinh lý trẻ em. Trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước là phải xây dựng được khung pháp lý đủ chặt chẽ để kiểm soát nền tảng xuyên biên giới. Nhiều quốc gia thành lập những tổ chức chuyên kiểm soát hoạt động của mạng xã hội nhằm bảo vệ người dùng nhưng Việt Nam chưa có. Cần thiết phải nghĩ đến việc xây dựng một tổ chức như vậy" - ông Long chia sẻ.

Hương Anh (tổng hợp)

Nguồn: nguoiduatin.vn

---