Dân số Đức già hóa nhanh, nhiều người về hưu hơn, ít người lao động hơn và ít trẻ em hơn

Một tính toán mới của Cơ quan Thống kê Liên bang Đức cho thấy dân số Đức sẽ giảm và già đi rõ rệt đến năm 2070, trong khi số người hưởng lương hưu tăng mạnh so với số người trong độ tuổi lao động. Điều này làm gia tăng áp lực lên các quỹ hưu trí, bảo hiểm y tế và hệ thống phúc lợi xã hội, với hệ quả trực tiếp đối với người lao động, người nhập cư và cả cộng đồng người Việt tại Đức.

Đức đứng trước làn sóng già hóa mạnh

Theo tính toán mới về phát triển dân số của Cơ quan Thống kê Liên bang, Đức đang bước vào giai đoạn già hóa nhanh, đồng thời dân số có xu hướng giảm trong dài hạn. Ngay từ giữa những năm 2030, dự kiến khoảng một phần tư dân số sẽ từ 67 tuổi trở lên, trong khi hiện nay tỉ lệ này mới vào khoảng một phần năm.​

Trong các kịch bản được Destatis xây dựng, yếu tố quyết định là số ca sinh, tuổi thọ và mức độ nhập cư ròng mỗi năm, nhưng ngay cả trong kịch bản thuận lợi, dân số trong độ tuổi lao động cũng khó tránh khỏi suy giảm. Sự kết hợp giữa ít trẻ em hơn và nhiều người sống thọ hơn dẫn tới cấu trúc dân số “đỉnh nhọn”, với số người cao tuổi ngày càng chiếm tỉ trọng lớn.​

ảnh minh họa (TTVĐ)

Khoảng cách giữa người đi làm và người hưởng lương hưu

Một chỉ số trung tâm trong phân tích là “tỉ lệ người hưởng lương hưu” so với số người trong độ tuổi lao động, thường được gọi là gánh nặng tuổi già (Altenquotient). Hiện nay, theo các số liệu được trích dẫn, trên 100 người trong độ tuổi lao động có khoảng 33 người hưởng lương hưu, tức là chưa đến một phần ba.​

Đến năm 2070, trong kịch bản xấu nhất, con số này có thể tăng lên khoảng 61 người hưởng lương hưu trên 100 người trong độ tuổi lao động, gần như gấp đôi so với hiện tại.

Các chuyên gia cảnh báo rằng khi đó, trong các hệ thống bảo đảm tuổi già (Alterssicherungssysteme) sẽ có ít hơn hai người đóng góp bảo hiểm cho mỗi một người nhận lương hưu, khiến cân bằng thu – chi ngày càng khó giữ vững.​

Dân số giảm, áp lực lên hệ thống phúc lợi tăng

Trong một số kịch bản với mức nhập cư thấp, dân số Đức có thể giảm xuống còn khoảng 75 triệu vào năm 2070, ít hơn rõ rệt so với hiện nay. Đồng thời, số người từ 80 tuổi trở lên – nhóm “cao niên rất lớn tuổi” (Hochaltrige) – được dự báo tăng mạnh từ khoảng hơn 6 triệu lên gần 10 triệu người vào giữa thế kỷ.​

Điều này kéo theo nhu cầu chăm sóc, điều dưỡng, dịch vụ y tế và hỗ trợ xã hội tăng mạnh, đặt thêm gánh nặng lên bảo hiểm chăm sóc dài hạn (Pflegeversicherung), bảo hiểm y tế (Krankenversicherung) và ngân sách công. Các chuyên gia nhấn mạnh “áp lực lên các hệ thống xã hội đang tăng” và chính trị phải có giải pháp kịp thời để bảo đảm khả năng chi trả trong tương lai.​

Vai trò của nhập cư: cần thiết nhưng không đủ

Nhập cư được Destatis xem là một yếu tố quan trọng để giảm tốc độ thu hẹp dân số trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, ngay cả trong kịch bản nhập cư ròng cao và ổn định, số người trong độ tuổi lao động vẫn được dự báo giảm từ hơn 51 triệu hiện nay xuống khoảng 45 triệu vào năm 2070, và giảm mạnh hơn nếu nhập cư suy yếu.​

Các nhà thống kê chỉ ra rằng hiệu ứng “làm trẻ lại” của nhập cư đã yếu đi do số người vào Đức giảm và tình hình kinh tế, chính trị khiến nhiều người cân nhắc hơn khi di chuyển. Đồng thời, bản thân người nhập cư, nếu ở lại lâu dài, về lâu dài cũng bước vào nhóm tuổi nghỉ hưu và trở thành đối tượng hưởng phúc lợi, chứ không chỉ là lực lượng đóng góp.​

Thách thức đối với thị trường lao động và lương hưu

Số lượng lớn người sinh trong các thế hệ “bùng nổ dân số” (Babyboomer) sẽ lần lượt bước sang tuổi nghỉ hưu trong 10–15 năm tới. Theo Destatis, khoảng 13,4 triệu người trong lực lượng lao động sẽ đạt tuổi nghỉ hưu trong 15 năm tới, trong khi các thế hệ trẻ hơn nhỏ hơn nhiều và không đủ để bù đắp hoàn toàn.​

Để duy trì số người đi làm, Đức đã và đang tăng tỉ lệ tham gia thị trường lao động của phụ nữ và người lớn tuổi, cũng như kéo dài thời gian làm việc thông qua các cải cách lương hưu. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo những biện pháp này chỉ có thể giảm bớt, chứ không thể xóa bỏ hoàn toàn khoảng cách ngày càng lớn giữa người đóng góp và người hưởng lương hưu.​

Ý nghĩa đối với người Việt và người nhập cư tại Đức

Đối với cộng đồng người Việt tại Đức, xu hướng già hóa và thiếu hụt lao động có hai mặt tác động.

Một mặt, nhu cầu lớn hơn về nhân lực trong các ngành y tế, điều dưỡng, chăm sóc người cao tuổi, dịch vụ xã hội và nhiều lĩnh vực dịch vụ khác có thể tạo thêm cơ hội việc làm và con đường định cư lâu dài thông qua việc có việc làm ổn định và lấy các loại Aufenthaltstitel (giấy phép cư trú) dựa trên lao động tay nghề.​

Mặt khác, áp lực lên hệ thống phúc lợi như Bürgergeld (trợ cấp cơ bản), bảo hiểm thất nghiệp và lương hưu có thể khiến chính trị thắt chặt điều kiện hưởng hoặc điều chỉnh luật theo hướng yêu cầu đóng góp dài hơn, làm việc lâu hơn trước khi được nhận lương hưu.

Với người Việt lớn tuổi hoặc đã sống và làm việc lâu năm tại Đức, điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch nghỉ hưu, thời điểm về nước hoặc giữ “hai chân” giữa Đức và Việt Nam.​

Chênh lệch vùng miền: cơ hội và rủi ro

Các dữ liệu dự báo cho thấy sự chênh lệch rõ rệt giữa các vùng: trong khi một số bang phía tây và các thành phố lớn như Berlin, Hamburg, Bremen còn có thể giữ dân số tương đối ổn định nhờ nhập cư, nhiều bang phía đông được dự báo mất từ 14 đến 30 phần trăm dân số đến năm 2070.

Điều này dẫn đến khó khăn cho hệ thống trường học, hạ tầng, dịch vụ công tại vùng nông thôn, trong khi các đô thị lớn tiếp tục thu hút lao động trẻ và người nhập cư.​

Với người Việt, sống tại thành phố lớn có thể tiếp tục mang lại nhiều cơ hội việc làm, mạng lưới cộng đồng và dịch vụ hỗ trợ, nhưng đồng thời đối mặt với chi phí nhà ở cao, cạnh tranh công việc và áp lực cuộc sống đô thị.

Ngược lại, một số địa phương dân số già hóa mạnh có thể “trải thảm đỏ” thu hút lao động nước ngoài bằng chính sách ưu đãi, nhưng lại thiếu cộng đồng người Việt và cơ sở hạ tầng phù hợp.​

Cần chiến lược dài hạn cho hệ thống phúc lợi

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng xu hướng già hóa và thu hẹp dân số trong độ tuổi lao động là một quá trình kéo dài hàng thập kỷ, không thể “sửa” chỉ bằng một gói luật đơn lẻ. Thay vào đó, cần sự kết hợp giữa chính sách gia đình, chính sách nhập cư, chính sách thị trường lao động và cải cách bền vững hệ thống lương hưu và bảo hiểm xã hội.​

Đối với cộng đồng người Việt tại Đức, hiểu được bức tranh lớn về dân số và phúc lợi giúp mỗi người lên kế hoạch cá nhân thực tế hơn: từ việc lựa chọn ngành nghề, tích lũy hưu trí bổ sung, đến quyết định định cư lâu dài ở Đức hay quay về Việt Nam khi nghỉ hưu.

Trong một xã hội đang già đi nhanh chóng, lực lượng lao động trẻ, linh hoạt và có khả năng hòa nhập như người Việt sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức sống cho thị trường lao động và hệ thống phúc lợi của Đức.

Thu Phương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---