Nước Đức đào tạo sư phạm như thế nào?

Tiêu chuẩn ưu đãi của Nhà nước là tất cả thầy cô được biên chế cán bộ Nhà nước. Về hưu, giáo viên được hưởng lương hưu như chế độ hiện hành cộng hệ số sư phạm.

 

LTS: Từ Cộng hòa liên bang Đức, nhà giáo Đinh Tuyết Mai đã có bài viết gửi đến Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam, vì những trăn trở của mình trước thực trạng ngành sư phạm Việt Nam.

Tòa soạn trân trọng mời quý bạn đọc theo dõi bài viết và cảm ơn nhà giáo Đinh Tuyết Mai. 

Quan điểm giáo dục và đào tạo bất hủ của nhân loại là: “Phải có thầy cô giáo giỏi thì mới đào tạo được nhiều học sinh giỏi”.

Sau Đại chiến Thế giới thứ 2 vào năm 1945, nước Đức bị phá hủy rất trầm trọng. Biết bao nhiêu người đã ngã xuống cùng với những hậu quả chiến tranh tàn khốc để lại. 

Ngành giáo dục và đào tạo Đức cũng phải “xây dựng lại từ đầu”.

Các trường đào tạo giáo viên lúc đó còn sơ đẳng và có tên là “học viện sư phạm”. Thời gian đào tạo giáo viên lúc này khá ngắn, chỉ từ 4 đến 6 học kỳ. 

Từ năm 1962, nhà nước đã cải tiến và bổ sung chương trình đào tạo giáo viên qua việc kéo dài thời gian học, trang bị thêm nhiều kiến thức cho sinh viên.

Từ năm 1971 pháp luật về giáo dục đào tạo được bổ sung, các trường đào tạo giáo viên được phát triển thành đại học sư phạm với thời gian đào tạo 5 năm. 

Vào năm 1990, nhà nước đã bổ sung tiếp quyền đào tạo tiến sỹ sư phạm học cho các trường đại học sư phạm và sau đó sát nhập trường Đại học sư phạm vào trường Đại học tổng hợp theo địa danh và vùng.

Hiện nay, chỉ còn tồn tại các trường đại học sư phạm ở tiểu bang Baden Würtemberg.

Ở các tiểu bang khác, sinh viên sư phạm được học ở một viện sư phạm hoặc khoa sư phạm của một trường đại học tổng hợp (viện hoặc khoa sư phạm là tên gọi tùy theo quyết định của từng tiểu bang). 

Các trường đại học tổng hợp đào tạo giáo viên, giảng dạy cho các trường như sau:

- Giáo viên trường Grundschule (tương đương giáo viên trường tiểu học ở Việt Nam).

- Giáo viên trường Realschule (tương đương giáo viên phổ thông cơ sở Việt Nam).

- Giáo viên trường Gymnasium (Trung học chất lượng cao).

- Giáo viên các trường dạy nghề.

Điều kiện để được học đại học ngành sư phạm ở Đức

Để trở thành sinh viên đại học ngành sư phạm, các bạn trẻ phải có đủ các điều kiện sau: 

- Điều kiện cơ bản: bằng tốt nghiệp phổ thông (Abitur) hoặc các bằng tương đương.

- Điều kiện bản thân: có tư cách đạo đức tốt, có trình độ, có khả năng sư phạm (nói năng lưu loát, có sức thuyết phục và có thiện cảm…).

- Để trở thành giáo viên các ngành nghệ thuật, âm nhạc, thể thao hoặc ngoại ngữ phải có thêm chứng minh về năng khiếu.

Sinh viên Đại học tổng hợp, khoa sư phạm (Ảnh: tác giả cung cấp). 

Tùy theo mục đích đào tạo mà yêu cầu tuyển chọn sinh viên ngành sư phạm có khác nhau.

Ví dụ: Để được trở thành giáo viên tiểu học thì chỉ tiêu tuyển chọn tất nhiên sẽ thấp hơn so với chỉ tiêu cho giáo viên trường trung học chất lượng cao-Gymnasium. 

Người Đức và người nước ngoài định cư tại Đức đều có quyền xin học Đại học sư phạm.

Suốt quá trình học Đại học (tất cả các chuyên ngành ở Đức), sinh viên phải trả tiền lệ phí hành chính khoảng từ 100 đến 150 Euro/năm tùy theo từng trường.

Hiện nay, ở hầu hết các tiểu bang, sinh viên không phải trả tiền học phí.

Theo số liệu thống kê mới nhất vào năm 2016, chỉ còn một vài tiểu bang trong Cộng hòa liên bang Đức thu tiền học phí của sinh viên (khoảng 500 Euro/học kỳ).

Song sinh viên được miễn phí 4 học kỳ đầu, họ phải trả học phí từ học kỳ 5. Xu hướng sắp tới có thể miễn học phí đại học 100% trong toàn bộ Cộng hòa liên bang Đức. 

Đào tạo giáo viên trường tiểu học

Thời gian đào tạo 4 năm, trong đó chương trình đào tạo cơ bản (Bachelor) 3 năm; năm cuối cùng sinh viên sẽ được đào tạo chuyên sâu (Master).

Trong 3 năm đào tạo cơ bản, sinh viên phải vượt qua 6 đợt thi học kỳ và 2 kỳ thực tập.

Kỳ thực tập thứ nhất vào học kỳ 3, được gọi là “thực tập định hướng”, kéo dài 3 tuần.

Kỳ thực tập thứ 2, kéo dài ít nhất 12 tuần, được gọi là “thực tập chuyên môn”, vào học kỳ 5 hoặc 6 tùy theo từng trường. 

Kết thúc học kỳ 6, sinh viên sẽ trải qua kỳ thi Bachelor. Ở kỳ thi này, sinh viên phải vượt qua được 4 môn cơ bản như: toán, văn, ngoại ngữ và tôn giáo học. 

Sau khi nhận chứng chỉ Bachelor, sinh viên sẽ học tiếp 1 năm chuyên sâu (học Master).

Trong năm học này, sinh viên sẽ được trang bị sâu thêm kiến thức chuyên ngành và nhân một đề tài “Master”. Kết thúc năm học, sinh viên sẽ phải bảo vệ “Master”. 

Bảo vệ thành công họ sẽ nhận bằng “Master of Education” – bằng tốt nghiệp Đại học sư phạm cho giáo viên tiểu học”.

Khi có văn bằng này, các bạn trẻ sẽ trải qua 18 tháng “luyện giảng” ở một trường tiểu học (hưởng lương luyện giảng).

Vượt qua được kỳ thi luyện giảng, các bạn trẻ sẽ chính thức được cấp “chứng chỉ thứ 2” để làm giáo viên ở các trường tiểu học trên toàn bộ lãnh thổ Đức. Giáo viên tiểu học thường dạy học sinh từ lớp 1 đến lớp 4 (kết thúc tiểu học). 

Sinh viên thực tập chuyên môn ở trường tiểu học (Ảnh: tác giả cung cấp)

Đào tạo giáo viên trường trung học cơ sở

Thời gian đào tạo 5 năm, trong đó 3 năm học cơ bản (gọi là Bachelor) và 2 năm học chuyên sâu (gọi là Master). Ngoài ra, sinh viên phải thực hiện 2 – 3 kỳ thực tập.

Trong thời gian học Bachelor, sinh viên phải trải qua 6 lần thi học kỳ (một năm có 2 học kỳ). Vào đầu học kỳ 4, sinh viên “thực tập định hướng” 3 tuần.

Trước khi kết thúc thời gian Bachelor, sinh viên phải thực tập chuyên môn ít nhất 12 tuần. Ngoài ra, có thể họ phải thực tập lần thứ 3 trong quá trình học Master, tùy theo quy định của từng tiểu bang và từng trường.

Kết thúc học kỳ 6, sinh viên sẽ trải qua kỳ thi Bachelor.

Kỳ thi này sinh viên phải chọn ít nhất 2 môn thi chính tùy theo khả năng và lựa chọn của từng người. Đó là 2 môn họ sẽ đảm nhận khi đã học Đại học hoàn chỉnh, vượt qua được kỳ thi “luyện giảng”. 

Sinh viên trung học cơ sở chuẩn bị viết bài Master (Ảnh: tác giả cung cấp).

Sau khi nhận chứng chỉ “Bachelor”, sinh viên sẽ học tiếp 2 năm Master - chương trình chuyên sâu. (Master: trước đây là quá trình học chuyên ngành ở đại học với học kỳ cuối cùng là viết luận văn Diplom). 

Kết thúc Đại học, sinh viên phải bảo vệ “Master” (tương đương như bảo vệ Diplom trước đây). Khi bảo vệ thành công, các bạn trẻ được nhận bằng “Master of Education“ – bằng tốt nghiệp đại học sư phạm cho giáo viên trung học cơ sở". 

Tiếp theo, đó là thời gian luyện giảng từ 18 đến 24 tháng ở một trường trung học cơ sở, tùy theo từng tiểu bang... 

Khi vượt 3 qua được kỳ thi luyện giảng, các giáo viên trẻ sẽ được cấp “chứng chỉ thứ 2”, chính thức trở thành giáo viên ở các trường trung học cơ sở trên toàn bộ lãnh thổ Cộng hòa liên bang Đức. 

Đào tạo giáo viên trường trung học chất lượng cao - Gymnasium

Thời gian đào tạo 5 năm, trong đó 3 năm học cơ bản (Bachelor) và 2 năm học chuyên sâu (Master). Ngoài ra, sinh viên phải có 1 học kỳ thực tập ở trong và ngoài nước (nếu có thể). 

Sinh viên được đào tạo ở các trường đại học tổng hợp ở toàn nước Đức, khoa sư phạm học.

3 kỳ thực tập trong suốt 10 học kỳ:

- 3 tuần thực tập định hướng vào học kỳ 4 hoặc 5.

- 12 tuần thực tập phụ giảng ở một trường trung học cơ sở (lớp 5 đến lớp 9) vào học kỳ 8 (trong thời gian học Master) 

- 1 học kỳ thực tập: gồm 8 tuần thực tập giảng dạy tiếng Đức tại một trường dạy tiếng Đức ở nước ngoài và 4 - 6 tuần thực tập giảng dạy chuyên môn (lớp 5 đến lớp 10) ở một trường Gymnasium trong nước Đức.

Cô giáo luyện giảng ở trường Gymnasium (Ảnh: tác giả cung cấp).

Sau khi đã có “chứng chỉ Bachelor”, sinh viên sẽ học tiếp 2 năm Master. Ở học kỳ cuối cùng các bạn sẽ nhận 1 đề tài Master (trước đây gọi là đề tài Diplom). 

Theo quy định, bài Master được viết khoảng từ 60 đến 130 trang. Kết thúc bài Master, sinh viên phải ghi rõ mục lục, nội dung và tài liệu tham khảo. 

Sau khi bảo vệ Master thành công, các bạn sẽ được cấp chứng chỉ “Master of Education“ - bằng tốt nghiệp đại học sư phạm cho giáo viên Gymnasium”. 

Với văn bằng này, các giáo viên trẻ có 24 tháng luyện giảng ở một trường Gymnasium. Mỗi giáo viên luyện giảng ít nhất 2 môn như đã được đào tạo Master. 

Các thầy cô phải giảng dạy luân phiên: trước hết là cấp dưới (lớp 5 đến lớp 7); cấp giữa (lớp 8 đến lớp 10) và cuối cùng là cấp trên (lớp 11 và 12). 

Khi đã thành công trong kỳ thi luyện giảng, các giáo viên trẻ sẽ được cấp “chứng chỉ thứ 2”: chính thức là thầy cô giáo của trường Gymnasium. 

Đào tạo giáo viên các trường dạy nghề

Sinh viên được đào tạo ở các trường Đại học tổng hợp, khoa sư phạm, ngành giáo viên dạy nghề. 

Trước hết, các bạn trẻ phải lựa chọn 2 môn chính (2 chuyên ngành) để học.

2 chuyên ngành này phải cùng hướng để trang bị kiến thức cho người học nghề của 1 chuyên ngành sau này. Ví dụ như:  

- Kinh tế và hành chính.

- Cơ khí, sửa chữa và điện tử.

- Công nghiệp xây dựng và chế biến gỗ.

- Công nghiệp dệt, may, thời trang.

- Trang trí nội thất, kỹ thuật quét màu.

- Cán bộ phòng thí nghiệm hóa, dược, sinh học.

- Cán bộ phòng thí nghiệm cơ khí, điện.

- Dịch vụ sức khỏe: trang điểm, cắt tóc, Masage - Trồng trọt, chăn nuôi, làm vườn.

- Kỹ thuật tin học, thiết kế điện tử, quảng cáo… 

Thời gian học 5 năm: trong đó 3 năm học cơ bản (Bachelor), 2 năm chuyên sâu (Master) và đặc biệt là 1 học kỳ thực tập (13-14 tuần) trong thời gian học Master. 

Các giáo viên dạy nghề tương lai đang thực tập (Ảnh: tác giả cung cấp).

Thực tập đóng vai trò rất quan trọng cho sinh viên, bởi vì:

Các giáo viên dạy nghề tương lai sẽ phải làm chủ được 4 các trang thiết bị, máy móc hiện đại ở các phòng thí nghiệm, xưởng thực nghiệm... Qua đó, họ sẽ có khả năng hướng dẫn thành thục, kèm cặp người học nghề sau này.  

Sau khi đã bảo vệ và nhân bằng “Master of education”, các giáo viên trẻ sẽ phải trải qua kỳ luyện giảng 24 tháng. 

Hiện nay, ở Đức không đủ giáo viên chuyên ngành cho các trường dạy nghề, do vậy nhà nước khuyến khích các bạn trẻ đã tốt nghiệp Master của các chuyên ngành khác nhau tại các trường Đại học tổng hợp, bồi dưỡng tiếp một vài môn nghiệp vụ sư phạm và 2 năm luyện giảng để nhận chứng chỉ trở thành giáo viên dạy nghề. 

Tiêu chuẩn ưu đãi của nhà nước cho giáo viên đó là tất cả thầy cô giáo được biên chế là cán bộ nhà nước.

Khi về hưu, giáo viên được hưởng lương hưu đúng như chế độ hiện hành công thêm hệ số sư phạm.

Đinh Tuyết Mai - Báo Giáo Dục Việt Nam

 

---