Cáo buộc khiến cơ quan cứu trợ Gaza đối mặt bão ngoại giao

Israel cáo buộc 12 nhân viên UNRWA tham gia cuộc tấn công của Hamas, khiến cơ quan cứu trợ LHQ cho người Palestine đối mặt sóng gió và bị cắt tài trợ.

Nhật Bản ngày 28/1 trở thành quốc gia mới nhất thông báo ngừng tài trợ cho Cơ quan Liên Hợp Quốc về Hỗ trợ và Việc làm cho Người tị nạn Palestine (UNRWA), do lo ngại trước cáo buộc thành viên tổ chức quốc tế này tham gia vào vụ tấn công của Hamas trên lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023.

Trước đó, Mỹ, Đức, Anh, Canada và ít nhất 5 quốc gia khác đã có động thái tương tự, đẩy UNRWA vào tình cảnh cạn nguồn lực tài chính để hoạt động. Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đã kêu gọi các nước "ít nhất hãy đảm bảo tính liên tục cho các hoạt động của UNRWA", dù bày tỏ ông cũng bàng hoàng trước những cáo buộc được Israel đưa ra.

Israel đã gửi tài liệu điều tra tới Mỹ và UNRWA, cho rằng 12 nhân viên của tổ chức cứu trợ quốc tế này tham gia vào vụ đột kích ngày 7/10 của Hamas. Tel Aviv chưa công bố cụ thể các cáo buộc, nhưng Mark Regev, cố vấn cấp cao của Thủ tướng Israel, cho hay một con tin đã báo cáo rằng mình bị "giam trong nhà người nào đó làm việc cho UNRWA" ở Gaza, trước khi được trả tự do.

Quân đội Israel (IDF) ngày 28/1 cũng cáo buộc các cơ sở của UNRWA "đã được sử dụng cho mục đích khủng bố", nhưng không nêu chi tiết.

Người dân cầm cờ Palestine đứng trên nóc xe tăng Israel trong vụ tấn công ngày 7/10/2023. Ảnh: AP

Tổng thư ký Guterres xác nhận trong số 12 người liên quan, 9 người đã bị UNRWA chấm dứt hợp đồng, một người đã chết và danh tính hai người còn lại đang được làm rõ. "Bất kỳ nhân viên Liên Hợp Quốc nào liên quan hành vi khủng bố đều sẽ phải chịu trách nhiệm, trong đó có truy tố", ông nhấn mạnh.

Philippe Lazzarini, tổng giám đốc UNRWA, cho hay để bảo vệ năng lực của tổ chức trong cung cấp hỗ trợ nhân đạo tới Gaza, ông đã quyết định "lập tức chấm dứt hợp đồng với những nhân viên liên quan và mở cuộc điều tra để tìm ra sự thật".

Hamas chỉ trích quyết định trên, cáo buộc Israel tìm cách "hủy hoại UNRWA và các tổ chức đang hỗ trợ nhân đạo cho Gaza".

UNRWA là một trong số ít tổ chức nhân đạo quốc tế vẫn có thể hoạt động ở Gaza, vùng đất chìm trong xung đột, giao tranh hàng chục năm qua. UNRWA được thành lập năm 1949, hoạt động tại Gaza, Bờ Tây, Syria, Lebanon và Jordan, hỗ trợ những người Palestine mất nhà cửa kể từ khi nhà nước Israel thành lập.

Bệnh nhân Palestine xếp hàng bên ngoài một cơ sở y tế của UNRWA ở Dải Gaza để nhận thuốc, ngày 21/1. Ảnh: AFP

Kể từ khi chiến sự Israel - Hamas nổ ra, UNRWA là cơ quan then chốt cung cấp nơi trú ẩn, hoạt động nhân đạo và hạ tầng dân sinh quan trọng cho hai triệu dân Gaza.

Quan hệ giữa Israel và UNRWA xấu đi nhanh chóng sau khi cơ quan này lên án vụ xe tăng pháo kích trúng nơi trú ẩn của người sơ tán ở thành phố Khan Yunis, nam Gaza, khiến 13 người thiệt mạng đầu tuần này. Quân đội Israel cam kết sẽ xem xét kỹ lưỡng cáo buộc, nhưng không loại trừ khả năng vụ tấn công là do "hỏa lực của Hamas".

Tuy nhiên, căng thẳng giữa hai bên đã âm ỉ từ nhiều năm trước. Tel Aviv từ lâu chỉ trích sự tồn tại của UNRWA, cáo buộc cơ quan khuyến khích người Palestine nuôi hy vọng trở về những vùng đất từng bị trục xuất hoặc di tản do chiến tranh Arab - Israel năm 1948.

Hơn 720.000 người Palestine phải di tản trong sự kiện được gọi là "Nakba", khi Israel đẩy họ khỏi các vùng đất đã sinh sống lâu đời. Trong 2,3 triệu dân tại Dải Gaza, hơn 1,7 triệu người là con cháu của những người này. Các phần lãnh thổ họ bị trục xuất hiện thuộc về Israel.

Để hỗ trợ những người này, UNRWA điều hành các cơ sở y tế, giáo dục, gồm các trung tâm đào tạo giáo viên và gần 300 trường học cho thanh thiếu niên Palestine, đồng thời xuất bản sách giáo khoa cho nhóm này.

Isreal lên án bộ sách và chương trình giảng dạy của UNRWA, cáo buộc chương trình duy trì quan điểm chống Israel cho thanh thiếu niên Palestine.

Năm 2022, cơ quan giám sát IMPACT-se của Israel cho rằng tài liệu giáo dục của UNRWA dạy học sinh rằng Israel "đang nỗ lực xóa bỏ bản sắc Palestine, xóa bỏ văn hóa Jerusalem". IMPACT-se cáo buộc cơ quan này thiếu trung lập và thúc đẩy chủ nghĩa bài Do Thái.

Ủy ban châu Âu (EC) sau đó mở cuộc điều tra, xác định những thông tin mà họ cho là "bài Do Thái", thậm chí "kích động bạo lực" trong các tài liệu đó. Nghị viện châu Âu đã nhiều lần kêu gọi EU chỉ cung cấp viện trợ cho Chính quyền Palestine khi các nội dung đó được bỏ khỏi sách giáo khoa.

UNRWA cho rằng các báo cáo về tài liệu giáo dục của họ là "không chính xác và gây hiểu lầm", nhấn mạnh nhiều sách được đề cập không được dùng trong giảng dạy tại trường học do cơ quan này điều hành.

Để có kinh phí hoạt động, UNRWA nhận viện trợ từ "các nhà đóng góp tự nguyện" là thành viên LHQ, cùng một phần nhỏ kinh phí lấy từ ngân sách thường xuyên của tổ chức.

Các nước tài trợ lớn nhất cho UNRWA năm 2022 là Mỹ, bên đóng góp khoảng 340 triệu USD, Đức với 162 triệu USD, tiếp theo là EU, Thụy Điển, Na Uy và Nhật.

Năm 2018, chính quyền tổng thống Mỹ Donald Trump đã ngừng hỗ trợ tài chính cho UNRWA, cáo buộc cơ quan "mắc nhiều thiếu sót không thể khắc phục". Mỹ nối lại hỗ trợ toàn diện cho UNRWA dưới nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden.

Một bé gái Palestine lấy nước tại trường học của UNRWA ở Rafah, Dải Gaza. Ảnh: AFP

Trước quyết định ngừng tài trợ từ loạt quốc gia giữa sóng gió ngoại giao, UNRWA có thể gặp rắc rối nghiêm trọng, tác động đáng kể đến khoảng 5,3 triệu người tị nạn Palestine do cơ quan này hỗ trợ, Mark Lowen, bình luận viên BBC, cảnh báo.

Trong bối cảnh đang hứng chịu nhiều chỉ trích về chiến sự ở Dải Gaza gây thương vong lớn cho dân thường, Israel nhiều khả năng sẽ chớp cơ hội này để chuyển mũi dùi chỉ trích về phía UNRWA, ông Lowen nhận định.

Dù Washington quyết định đình chỉ tài trợ cho UNRWA, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby cho rằng vi phạm của một số nhân viên không nên gây ảnh hưởng đến toàn bộ cơ quan, nhấn mạnh tổ chức này đã cứu sống hàng nghìn người ở Dải Gaza.

Đức Trung (Theo BBC)

Nguồn: VNEXPRESS.NET

---