Hungary thách thức EU: Vụ kiện về tài sản Nga đóng băng và viện trợ Ukraine

Hungary, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Orbán, đang mở ra một mặt trận pháp lý mới bằng cách đệ đơn kiện lên Tòa án Công lý Liên minh châu Âu (EU). Vụ kiện này nhằm vào quyết định của EU về việc sử dụng nguồn thu nhập từ các tài sản của Nga bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine, đặt ra những câu hỏi phức tạp về sự đoàn kết, chủ quyền châu Âu và các nguyên tắc pháp lý nền tảng của Chính sách Đối ngoại và An ninh Chung (CFSP) của EU.

Thủ tướng Hungary Viktor Orban phát biểu với giới truyền thông khi ông đến tham dự Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo EU tại Brussels, Bỉ, ngày 26 tháng 6 năm 2025. EPA/OLIVIER MATTHYS

Những rủi ro tiềm ẩn: tài sản bị đóng băng của Nga và nguồn viện trợ cho Ukraine

Liên minh châu Âu hiện đang nắm giữ khối tài sản trị giá hơn 200 tỷ đô la Mỹ từ dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga, mang lại khoản thu nhập ước tính từ 3 đến 5 tỷ đô la Mỹ mỗi năm. Vào năm 2024, các nhà lãnh đạo EU đã đạt được sự đồng thuận về việc chuyển 99,7% khoản thu nhập này vào Quỹ Hòa bình Châu Âu (EPF) nhằm mục đích tài trợ cho các hoạt động viện trợ quân sự và nhân đạo cho Ukraine.

Quyết định này, được chính thức hóa theo Quy định số 2024/1469 của EU, đã khẳng định rằng các khoản thu nhập này không được xem là tài sản có chủ quyền và có thể được sử dụng để hỗ trợ Ukraine mà không vi phạm luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, Hungary, vốn bị đánh giá là quốc gia thành viên có mối quan hệ gần gũi nhất với Điện Kremlin trong EU, đã bày tỏ sự phản đối mạnh mẽ đối với khuôn khổ này.

Vào ngày 26 tháng 2, ủy ban chỉ đạo của EPF đã đưa ra quyết định phân bổ gần như toàn bộ khoản thu nhập này cho Ukraine, chủ yếu dành cho viện trợ quân sự. Trong bối cảnh Hungary không đóng góp tài chính trực tiếp cho khoản phân bổ này, nước này đã bị loại khỏi quy trình bỏ phiếu. Điều này đã dẫn đến lập luận từ phía Budapest rằng họ đã bị tước đoạt quyền biểu quyết một cách bất hợp pháp.

Thách thức pháp lý mà Hungary đặt ra

Vụ kiện mà Hungary đệ trình, nhằm vào cả EPF và Hội đồng EU, lập luận rằng việc loại trừ nước này khỏi quy trình bỏ phiếu đã vi phạm các bảo đảm về thể chế của EU và làm mất cân bằng trong quá trình ra quyết định liên quan đến chính sách an ninh. Budapest khẳng định rằng việc là thành viên của Hội đồng EU và tham gia vào các cơ chế CFSP vốn dĩ mang lại cho Hungary quyền biểu quyết, bất kể có hay không có đóng góp tài chính cho các đợt phân bổ cụ thể.

Về mặt kỹ thuật, vụ kiện nhắm vào quyết định của ủy ban EPF ban hành ngày 26 tháng 2. Tuy nhiên, về bản chất, nó đặt ra mối đe dọa đối với toàn bộ cơ chế sử dụng thu nhập từ tài sản của Nga để hỗ trợ Ukraine. Nếu vụ kiện thành công, nó có thể làm lung lay nền tảng pháp lý và thủ tục đã được thiết lập bởi Quy định năm 2024, buộc EU phải xem xét lại cách thức phân bổ các khoản tiền này.

Những kết quả tiềm năng và ý nghĩa sâu rộng

Phán quyết cuối cùng của Tòa án Công lý EU sẽ kéo theo những hệ lụy sâu rộng, cả về mặt pháp lý lẫn chính trị. Theo phân tích của Sofiia Kosarevych, một nhà phân tích tại Trung tâm Dnistryanskyi, có một số kịch bản có thể xảy ra:

Vụ kiện bị bác bỏ:

Nếu tòa án giữ nguyên tiêu chí "quốc gia thành viên đóng góp" của EPF, điều này sẽ củng cố tính hợp pháp của việc loại trừ các quốc gia không đóng góp như Hungary khỏi quyền biểu quyết. Kết quả này sẽ tăng cường thẩm quyền của EPF, củng cố việc sử dụng thu nhập từ tài sản của Nga cho Ukraine và hạn chế quyền phủ quyết của từng quốc gia thành viên trong các cơ chế tương tự. Điều này sẽ báo hiệu sự đoàn kết mạnh mẽ của EU và cam kết tiếp tục hỗ trợ Ukraine.

Vụ kiện được chấp nhận:

Nếu các khiếu nại của Hungary được xác thực, quyết định ngày 26 tháng 2 có thể bị hủy bỏ, có khả năng có hiệu lực hồi tố. Điều này sẽ khiến tất cả các hành động được thực hiện dựa trên phán quyết đó – chẳng hạn như các khoản tiền đã giải ngân cho viện trợ quân sự của Ukraine – trở nên vô hiệu về mặt pháp lý.

Mặc dù các biện pháp tạm thời có thể bảo toàn một số hợp đồng đã ký kết, EU sẽ đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là thiết kế lại hoàn toàn cơ chế tài trợ.

Điều này có thể dẫn đến sự trì hoãn hoặc chệch hướng đáng kể trong việc cung cấp viện trợ cho Ukraine, đặc biệt trong bối cảnh sự ủng hộ từ Hoa Kỳ đang có dấu hiệu suy yếu và những chia rẽ nội bộ trong EU ngày càng rõ nét.

Một vụ kiện thành công cũng sẽ tạo ra một tiền lệ pháp lý quan trọng, trao quyền cho các quốc gia thành viên khác khiếu nại các quyết định tập thể của EU dựa trên cơ sở thủ tục.

Điều này có thể làm suy yếu đáng kể CFSP và làm xói mòn lòng tin giữa các quốc gia thành viên, từ đó gây phức tạp thêm cho các nỗ lực trong tương lai liên quan đến việc tịch thu hoặc sử dụng tài sản của Nga.

Chiến lược rộng lớn hơn của Hungary trong bức tranh chính trị EU

Những hành động pháp lý gần đây của Hungary phù hợp với một mô hình cản trở đã được thiết lập từ lâu. Kể từ khi Nga tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine, Budapest đã nhiều lần trì hoãn hoặc chặn các gói viện trợ của EU, phản đối các biện pháp trừng phạt đối với Nga và làm chậm quá trình đàm phán gia nhập EU của Ukraine. Chính phủ của Thủ tướng Orbán đã đưa ra lý lẽ biện minh cho lập trường này bằng cách nhấn mạnh đến chủ quyền quốc gia và lợi ích kinh tế, thường xuyên viện dẫn sự phụ thuộc của Hungary vào nguồn cung năng lượng từ Nga.

Tuy nhiên, vụ kiện lần này còn đi xa hơn khi nhắm trực tiếp vào một sáng kiến ​​chủ chốt của EU, vốn được thiết kế nhằm buộc Nga phải chịu trách nhiệm tài chính cho hành vi xâm lược của mình.

Bằng cách định hình vấn đề này như một biện pháp bảo vệ quyền biểu quyết của quốc gia thành viên, Hungary tìm cách hợp thức hóa lập trường của mình, đồng thời có khả năng làm suy yếu khả năng hành động quyết đoán của EU.

Những người chỉ trích cho rằng hành động của Budapest hoàn toàn phù hợp với lợi ích của Điện Kremlin, làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về ảnh hưởng ngày càng tăng của tư tưởng thân Nga trong các quyết định của EU.

Vụ kiện của ông Orbán không chỉ đơn thuần là một tranh chấp pháp lý; nó còn là một phép thử đối với khả năng cân bằng giữa chủ quyền quốc gia, các nguyên tắc dân chủ và hành động tập thể của EU trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị. Nếu tòa án đưa ra phán quyết chống lại Hungary, điều này sẽ khẳng định mạnh mẽ cam kết của EU trong việc buộc Nga phải chịu trách nhiệm và tiếp tục hỗ trợ Ukraine.

Ngược lại, nếu Hungary thắng kiện, điều này có thể khuyến khích các quốc gia thành viên khác mạnh dạn thách thức các quyết định tập thể của EU, từ đó tiềm ẩn nguy cơ gia tăng bất hòa nội bộ và làm phức tạp thêm vấn đề viện trợ cho Ukraine vào một thời điểm cực kỳ quan trọng.

Đối với Ukraine và các đồng minh, những rủi ro là rất lớn.

Vụ kiện này không chỉ đe dọa sự hỗ trợ tài chính tức thời mà còn tiềm ẩn nguy cơ làm chệch hướng những nỗ lực rộng lớn hơn nhằm tịch thu tài sản của Nga, vốn được coi là vô cùng cần thiết cho công cuộc tái thiết và bồi thường sau chiến tranh của Ukraine.

Lê Hải Yến - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

Theo Sofia Kosarevych - European Pravda

---