Thượng đỉnh EU thông qua gói 90 tỷ euro cho Ukraine: khi quyền phủ quyết không còn là con bài mặc cả

Vào rạng sáng ngày 19 tháng 12 năm 2025, sau một phiên đàm phán kéo dài đầy cam go hơn 15 giờ tại Brussels, Liên minh châu Âu (EU) đã chính thức thông qua gói hỗ trợ tài chính trị giá 90 tỷ euro dành cho Ukraine, kéo dài trong giai đoạn 2026–2027. Tuy nhiên, việc chỉ tập trung vào con số khổng lồ này có thể khiến nhiều người bỏ qua một thông điệp cốt lõi và ý nghĩa sâu sắc hơn mà hội nghị thượng đỉnh này mang lại.

Châu Âu đẩy mạnh hỗ trợ tài chính cho Ukraine, không dùng tài sản bị phong tỏa của Nga.

Điểm mấu chốt thực sự không nằm ở quy mô khoản tiền mà EU cam kết, mà ở việc một số quốc gia đã không còn khả năng ngăn cản, thậm chí là làm chệch hướng, các quyết sách quan trọng này.

Hungary và Slovakia tiếp tục thể hiện lập trường phản đối quen thuộc. Tuy nhiên, không giống những lần trước, tiếng nói phản đối từ hai quốc gia này trong lần này đã không còn mang lại bất kỳ tác động thực tế nào đến quyết định cuối cùng của khối.

Cơ chế phủ quyết không còn hiệu lực

Trong suốt nhiều năm qua, cơ chế đồng thuận đã bị một số quốc gia thành viên EU lợi dụng, biến lá phiếu phủ quyết thành một công cụ mặc cả quyền lực. Họ thường dùng nó để trì hoãn các quyết định cấp bách, bẻ cong hoặc làm suy yếu chính sách chung của khối, đặc biệt là những cam kết then chốt liên quan đến Ukraine và Nga.

Trong bối cảnh đó, thủ đô Budapest của Hungary và Bratislava của Slovakia đã trở thành những "điểm nghẽn" quen thuộc, gây cản trở đáng kể.

Tuy nhiên, hội nghị thượng đỉnh diễn ra vào ngày 19 tháng 12 vừa qua đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng: EU đã không còn tìm cách đối phó với những "điểm nghẽn" này thông qua các cuộc tranh cãi hay nhượng bộ, mà thay vào đó, họ đã chủ động vượt qua chúng bằng cách tái cấu trúc và đổi mới các cơ chế vận hành của mình.

Sức mạnh từ điều 122 và sự tự chủ của EU

Việc EU đã kích hoạt Điều 122 trước đó – một điều khoản cho phép phong tỏa vĩnh viễn khối tài sản trị giá 210 tỷ euro của Nga thông qua một cơ chế khẩn cấp – đã làm thay đổi hoàn toàn cục diện.

Khi số tài sản khổng lồ này không còn phải trải qua chu kỳ gia hạn sáu tháng một lần đầy rủi ro, khả năng "câu giờ bằng quyền phủ quyết" của các quốc gia thành viên gần như đã bị triệt tiêu hoàn toàn. Lá phiếu phản đối giờ đây không còn đủ sức mạnh để trở thành công tắc bật-tắt cho các quyết định then chốt của khối.

Chính nhờ nền tảng pháp lý vững chắc và sự kiên định đó mà gói vay 90 tỷ euro mới trở nên khả thi. Quyết định này không phải do EU đột nhiên trở nên cảm tính hơn hay vì một sự thay đổi đột ngột về quan điểm, mà bởi vì các thị trường tài chính toàn cầu chỉ tin tưởng vào những cam kết không thể bị một quốc gia đơn lẻ nào lật ngược.

Điều 122 đã kiến tạo một bệ đỡ pháp lý vững chắc, và gói hỗ trợ 90 tỷ euro chỉ là một hệ quả tài chính tất yếu, hợp lý từ nền tảng đó.

Mặc dù khác nhau về hình thức và phương thức thực hiện, hai quyết định chiến lược này lại gắn chặt với nhau một cách không thể tách rời về mặt quyền lực và ý nghĩa chính trị.

Châu Âu đối mặt thực tế khắc nghiệt

Trong bối cảnh Hoa Kỳ, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Trump, đang có xu hướng rút giảm hoặc cắt bỏ viện trợ cho Ukraine một cách đột ngột, châu Âu buộc phải đối mặt với một sự thật đầy khó chịu và khắc nghiệt: đó là lựa chọn giữa việc nhanh chóng "trưởng thành" và tự chủ trong chính sách an ninh, hoặc chấp nhận để số phận an ninh của mình bị phụ thuộc vào các thỏa thuận và ý chí được định đoạt ở những nơi khác.

Tổng thống Trump có thể nói về một "hòa bình nhanh chóng", nhưng các nhà lãnh đạo châu Âu hiểu rất rõ rằng bất kỳ nền hòa bình nào được xây dựng trên sự nhượng bộ lãnh thổ cho kẻ xâm lược đều chỉ là một hình thức chiến tranh bị trì hoãn mà thôi.

Do đó, khoản 90 tỷ euro được phê duyệt không nhằm mục đích kéo dài cuộc xung đột, mà là một biện pháp chiến lược cấp thiết để ngăn chặn chiến tranh lan rộng ra khắp lục địa, bảo vệ chính an ninh và ổn định của châu Âu.

Ukraine ước tính cần khoảng 135 tỷ euro để có thể duy trì hoạt động và tồn tại trong hai năm tới. Trong bối cảnh Washington có khả năng quay lưng hoặc giảm bớt sự hỗ trợ, châu Âu nhận thức rõ ràng rằng nếu thủ đô Kyiv sụp đổ, chiến tuyến sẽ không chỉ dừng lại ở các thành phố Dnipro hay Kharkiv mà có nguy cơ lan rộng khắp lục địa.

Chi phí của việc "không hành động" hay chậm trễ sẽ lớn hơn rất nhiều, vượt xa con số 90 tỷ euro được ký kết trong đêm khuya đó.

Kỷ nguyên thực dụng của liên minh

Trong toàn bộ tiến trình này, vai trò của Hungary và Slovakia đã bị thu hẹp đáng kể, đến mức gần như chỉ mang tính biểu tượng. Dù vẫn có thể đưa ra các phản đối nhằm phục vụ lợi ích và sự ủng hộ của cử tri trong nước, nhưng trên thực tế, tiếng nói của họ không còn đủ trọng lượng hay khả năng để đảo ngược bất kỳ tiến trình quan trọng nào.

EU đã không cần phải sửa đổi các hiệp ước cốt lõi, không cần phải đối đầu công khai hay loại bỏ bất kỳ thành viên nào. Thay vào đó, khối đã khéo léo thiết kế các quyết định theo một cấu trúc mới, đảm bảo rằng mọi sự chống đối sẽ không còn đủ sức nặng để gây ảnh hưởng đáng kể.

Đây là một dấu hiệu rõ ràng và không thể chối cãi, cho thấy Liên minh châu Âu đã chính thức bước sang một giai đoạn phát triển hoàn toàn mới: một giai đoạn ít ảo tưởng hơn về sự đồng thuận tuyệt đối của tất cả các thành viên, và thay vào đó là một cách tiếp cận thực dụng, tập trung hơn vào các vấn đề sinh tồn và an ninh chiến lược của khối.

Điều quan trọng là Ukraine không hề "cầu xin" châu Âu cứu vớt mình một cách đơn phương. Thay vào đó, Kyiv đã buộc châu Âu phải nhận thức sâu sắc rằng việc cứu giúp Ukraine chính là hành động tự cứu lấy chính mình.

Và chính sự nhận thức rõ ràng, sắc bén về trách nhiệm và lợi ích chung đó đã thúc đẩy các nhà lãnh đạo EU ngồi lại với nhau cho đến rạng sáng, trong một không gian không còn khán giả, không còn những bài diễn văn hoa mỹ, chỉ còn lại trọng trách lịch sử đang đè nặng.

Có những khoảnh khắc mang tính bước ngoặt trong lịch sử không được định hình bởi tiếng nổ của súng đạn hay những cuộc xung đột ồn ào, mà bởi những quyết định thầm lặng được ký kết vào những thời điểm mà đôi mắt đã mỏi mệt và đồng hồ đã điểm qua nửa đêm, khi trách nhiệm đặt lên hàng đầu.

Điều 122 đã hiệu quả khóa chặt cánh cửa tài chính phía sau lưng Nga, tước bỏ một công cụ gây áp lực quan trọng.

Ngược lại, khoản 90 tỷ euro đã mở ra một con đường tài chính vững chắc và hy vọng phía trước cho Ukraine, giúp quốc gia này tiếp tục đứng vững.

Giữa hai quyết định mang tính chiến lược này, châu Âu đã phát đi một thông điệp vô cùng rõ ràng và mạnh mẽ: quyền phủ quyết có thể vẫn tồn tại trên văn bản pháp lý, nhưng nó không còn đủ sức mạnh để níu kéo bánh xe lịch sử đứng yên, hay cản trở tiến trình phát triển và tự chủ của Liên minh.

Thành Lộc - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---