Tương lai chính trị ảm đạm của Đức

Liệu cuộc bỏ phiếu của đảng Dân chủ xã hội Đức (SPD) về liên minh ngày 21/1 có thể phá vỡ thế bế tắc trong nền chính trị Đức hiện tại?

Gần 4 tháng đã qua kể từ ngày bầu cử nhưng Đức vẫn chưa thể thành lập chính phủ mới. Câu hỏi về tìm kiếm một “Đại liên minh” mới vẫn chưa được trả lời. Điều này không chỉ khiến cho các đảng phái chính trị xoay như chong chóng với các cuộc đàm phán riêng rẽ triền miên, nhiều khi kéo dài thâu đêm, mà còn khiến người dân Đức cũng mệt mỏi.

Hơn nữa, việc có lập được chính phủ hay không còn quyết định khá nhiều đến tương lai chính trị của bà Angela Merkel, Chủ tịch đảng Dân chủ Thiên chúa giáo (CDU) và hiện là Thủ tướng tạm quyền, của ông Martin Schulz, Chủ tịch đảng Dân chủ xã hội Đức (SPD) và của cả ông Horst Seehofer, Chủ tịch đảng Xã hội Thiên chúa giáo (CSU), người vừa qua đã phải đồng ý “nhường” bớt chức Thủ hiến bang Bayern cho người kế nhiệm là Bộ trưởng tài chính.

Lãnh đạo đảng CDU, CSU và SPD bắt tay trong một buổi họp về liên minh ngày 12/1. (Nguồn: Reuters)

Bước khởi đầu đầy khó khăn

Kết quả bầu cử ngày 24/9/2017 là khá bi đát cho hầu hết các chính đảng truyền thống ở Đức, trong đó nặng nề nhất là “Đại liên minh” cầm quyền. Họ mất phiếu cho xu hướng chính trị cực đoan thiên hữu của đảng “Giải pháp cho nước Đức” (AfD).

Dư luận cho rằng kết quả bầu cử đã phản ánh sự bất mãn của cử tri đối với những chính sách của liên minh cầm quyền. Sau 12 năm liên tục thất bại trước bà Merkel và CDU/CSU, SPD có nguy cơ “tụt hạng” hơn nữa như đảng Xã hội Pháp sau kết quả bầu cử Tổng thống năm ngoái.

Chính vì thế, ngay khi kết quả bỏ phiếu được công bố, ông Schulz và lãnh đạo SPD đã tuyên bố: “Kết quả này chứng tỏ cử tri muốn bãi nhiệm ‘Đại liên minh’ và SPD lúc này đã ở vị trí đối lập”. Hầu hết các tổ chức đảng cơ sở của SPD ủng hộ quyết định này và sau đó ông Schulz được tái bầu chức Chủ tịch đảng.

Đối với bà Merkel và CDU/CSU, kết quả 30% cũng bị coi là một thất bại đau đớn nhất trong nhiều thập kỷ qua, dù đảng của bà vẫn dẫn đầu về số phiếu bầu và được quyền đứng ra lập chính phủ cho nhiệm kỳ 2017 – 2021.

Trong thâm tâm, bà Merkel vẫn muốn duy trì “Đại liên minh” vì nó giúp bà có một đa số phiếu ổn định trong Nghị viện, khiến việc cầm quyền dễ chịu hơn. Nhưng với động thái của SPD, bà buộc phải tìm liên minh khác.

Chỉ tính riêng về số phiếu bầu và do đó số ghế trong Nghị viện, thì phương án liên minh với đảng Dân chủ Tự do FDP và đảng Xanh là thực tế nhất.

Tuy nhiên, phương thức này cũng dần đi vào bế tắc một phần vì sự mới mẻ của nó, nhưng chủ yếu là do sự khác biệt về quan điểm của đảng Xanh và CSU. Sau nhiều tuần đàm phán căng thẳng, tưởng chừng như kết quả đã trong tầm tay thì chính Chủ tịch FDP Lindner đột ngột tuyên bố: “Thà không cầm quyền còn hơn cầm quyền sai”. Đức rơi vào cuộc khủng hoảng chính phủ chưa từng có trong lịch sử 70 năm lập quốc.

Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier đóng vai trò quan trọng khi đưa CDU/CSU và SPD quay lại đàm phán. (Nguồn: EPA)

Trước tình hình này, vai trò của Tổng thống Steinmeier quan trọng hơn bao giờ hết, khi chỉ có ông mới có thể là người đứng ra dàn xếp.

Theo Hiến pháp, trường hợp các đảng không thống nhất được phương án lập chính phủ, Tổng thống có quyền yêu cầu đảng có số phiếu cao nhất (trường hợp này là CDU/CSU) giới thiệu ứng viên Thủ tướng để đưa ra Quốc hội bỏ phiếu bầu và sau tối đa ba vòng bỏ phiếu, nếu ứng viên này trúng cử chức Thủ tướng thì sẽ được ủy quyền lập Chính phủ mới. Chính phủ được bầu sẽ là Chính phủ thiểu số.

Nếu không lập được chính phủ mới, Tổng thống có quyền tuyên bố hủy kết quả bầu cử, giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử mới.

Tổng thống Steinmeier không lựa chọn hai giải pháp trên.

Thay vào đó ông mời chủ tịch CDU/CSU, SPD, FDP và đảng Xanh đến Phủ Tổng thống để nhắc nhở nghĩa vụ của các đảng chính trị là phải thực hiện ý nguyện của cử tri để đất nước sớm có một chính phủ ổn định.

Mặc dù không can thiệp được vào quyết định của các đảng, ý kiến của ông Steinmeier cũng làm thay đổi được tình thế thông qua việc SPD rút lại ý định ban đầu và quay trở lại đàm phán với CDU/CSU để lập mới (hay tiếp tục) Chính phủ “Đại liên minh”.

Sau cuộc đàm phán sơ bộ vừa qua, các bên về cơ bản đã nhất trí thông qua văn kiện 28 trang, làm cơ sở cho đàm phán chính thức vào tuần tới. Vấn đề là ông Martin Schulz còn phải trình văn kiện này ra Đại hội bất thường của SPD chủ nhật ngày 21/1 để thông qua.

Những câu hỏi còn ngỏ

Hiện chưa thể khẳng định liệu các đảng viên SPD sẽ đồng ý hay bác bỏ kết quả sơ bộ vừa qua. Để có thể tiếp tục cầm quyền, cả CDU/CSU lẫn SPD đều phải nhân nhượng trong nhiều vấn đề.

Tuy nhiên, cho đến thời điểm này CDU/CSU khá đoàn kết đằng sau Chủ tịch Merkel, hầu như không có tiếng nói phê phán hay đi ngược lại chủ trương đàm phán thành lập Chính phủ Đại liên minh.

Chủ tịch đảng SPD Martin Schulz đang phải đối mặt với nhiều thách thức. (Nguồn: Reuters)

Ngược lại, ông Schulz đứng trước nhiều thách thức nội bộ khó vượt qua. SPD tại nhiều bang như Berlin, Sachsen-Anhalt và đặc biệt là Nordrhein-Westfalen đã nói không với Đại liên minh.

Về cá nhân, ông Schulz đang “há miệng mắc quai” vì từng tuyên bố không bao giờ tham gia chính quyền dưới trướng bà Merkel. Nếu tại Đại hội SPD ngày 21/1 tới không thông qua đàm phán Đại liên minh, thì nhiều khả năng đây có thể là kết thúc sự nghiệp chính trị của ông Schulz và đe dọa tương lai cầm quyền của Thủ tướng Merkel.

Trong suốt 12 năm cầm quyền của mình có lẽ bà Merkel chưa bao giờ rơi vào tình huống như hiện nay.

Bà luôn ở vị thế người đàn bà quyền lực nhất thế giới, là một Thủ tướng kinh nghiệm được trọng vọng. Dưới sự lèo lái của Thủ tướng Merkel, kinh tế Đức đã phát triển vượt bậc và tiếp tục giữ vững vị thế đứng đầu châu Âu.

Tuy vậy, chính sự phát triển ổn định này đang trở thành điểm yếu của Chính phủ bà Merkel khi khẩu hiệu tranh cử của bà năm ngoái là “Weiter so” (Cứ làm như thế). Nó thể hiện sự trì trệ, thiếu tính đột phá trong một kỉ nguyên công nghiệp 4.0 đòi hỏi sự năng động, sáng tạo.

Trong khi đó, bà Merkel cho rằng với trọng trách khu vực và quốc tế lớn của Đức, một chính phủ thiểu số không bảo đảm sự ổn định cho đất nước nói riêng và EU nói chung.

Còn nếu tổ chức bầu cử lại, khó có thể đoán liệu CDU/CSU có còn dựa vào ứng cử viên duy nhất là bà Merkel hay không, nhất là khi uy tín của bà đang giảm đi trông thấy. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, Thủ tướng Merkel vẫn nhiều khả năng sẽ tiếp tục nhiệm kỳ thứ 4. Tuy nhiên, hơn 50% người dân Đức cũng cho rằng nhiều khả năng bà sẽ không giữ chức Thủ tướng đến hết nhiệm kỳ năm 2021.

 

Nguồn: Nguyễn Hữu Tráng

Thế giới & Việt Nam

 

---