Trung Quốc đã xây dựng sức mạnh công nghệ như thế nào?

Sự thống trị của Trung Quốc đối với xe điện, vốn đe dọa sẽ nổ ra một cuộc chiến tranh thương mại, đã bắt đầu từ nhiều thập kỷ trước tại các phòng thí nghiệm của trường đại học ở Texas, khi các nhà nghiên cứu phát hiện ra cách chế tạo pin bằng các loại khoáng chất dồi dào và rẻ.

Các công ty từ Trung Quốc gần đây đã phát triển dựa trên những khám phá ban đầu đó, tìm ra cách làm cho pin giữ được điện tích mạnh và chịu được hơn một thập kỷ sạc lại hàng ngày. Họ đang sản xuất số lượng lớn các loại pin này một cách đáng tin cậy và giá rẻ, sản xuất hầu hết các loại xe điện trên thế giới và nhiều hệ thống năng lượng sạch khác.

Pin chỉ là một ví dụ về cách Trung Quốc đang bắt kịp — hoặc vượt qua — các nền dân chủ công nghiệp tiên tiến về mặt công nghệ và sản xuất tinh vi. Trung Quốc đang đạt được nhiều đột phá trong một danh sách dài các lĩnh vực, từ dược phẩm đến máy bay không người lái đến tấm pin mặt trời hiệu suất cao.

Thách thức của Bắc Kinh đối với vị thế dẫn đầu về công nghệ mà Hoa Kỳ đã nắm giữ kể từ Thế chiến II được thể hiện rõ trong các lớp học và ngân sách doanh nghiệp của Trung Quốc, cũng như trong các chỉ thị từ cấp cao nhất của Đảng Cộng sản.

Một tỷ lệ lớn hơn đáng kể sinh viên Trung Quốc chuyên ngành khoa học, toán học và kỹ thuật so với sinh viên ở các nước lớn khác. Tỷ lệ đó đang tăng lên nữa, ngay cả khi tổng số tuyển sinh giáo dục đại học đã tăng hơn mười lần kể từ năm 2000.

Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển đã tăng vọt, tăng gấp ba lần trong thập kỷ qua và đưa Trung Quốc lên vị trí thứ hai sau Hoa Kỳ. Các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc dẫn đầu thế giới về việc xuất bản các bài báo được trích dẫn rộng rãi trong 52 trong số 64 công nghệ quan trọng, theo tính toán gần đây của Viện Chính sách Chiến lược Úc.

báo New York Times

Tháng trước, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cam kết sẽ nâng cao hơn nữa nỗ lực nghiên cứu của quốc gia.

Một cuộc họp mười năm một lần của ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc đã chọn đào tạo khoa học và giáo dục là một trong những ưu tiên kinh tế hàng đầu của đất nước. Mục tiêu đó được chú ý nhiều hơn trong nghị quyết cuối cùng của cuộc họp so với bất kỳ chính sách nào khác, ngoại trừ việc củng cố chính đảng.

Trung Quốc sẽ "thực hiện những sắp xếp đặc biệt cho các ngành học và chuyên ngành cấp thiết", Bộ trưởng Bộ Giáo dục Huai Jinpeng cho biết. "Chúng tôi sẽ thực hiện một chiến lược quốc gia để bồi dưỡng những tài năng hàng đầu".

Theo Bộ Giáo dục, phần lớn sinh viên đại học ở Trung Quốc chuyên ngành toán, khoa học, kỹ thuật hoặc nông nghiệp. Và ba phần tư sinh viên tiến sĩ của Trung Quốc làm như vậy. Để so sánh, chỉ có một phần năm sinh viên đại học và một nửa sinh viên tiến sĩ của Mỹ thuộc các loại này, mặc dù dữ liệu của Mỹ định nghĩa các chuyên ngành này hẹp hơn một chút.

Trung Quốc dẫn đầu đặc biệt rộng về pin. Theo Viện Chính sách Chiến lược Úc, 65,5 phần trăm các bài báo kỹ thuật được trích dẫn rộng rãi về công nghệ pin đến từ các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc, so với 12 phần trăm từ Hoa Kỳ.

Cả hai nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới, CATL và BYD, đều là người Trung Quốc. Trung Quốc có gần 50 chương trình sau đại học tập trung vào hóa học pin hoặc chủ đề liên quan chặt chẽ là luyện kim pin. Ngược lại, chỉ có một số ít giáo sư ở Hoa Kỳ đang làm việc về pin.

Hillary Smith, giáo sư vật lý pin tại Cao đẳng Swarthmore, cho biết sinh viên đại học tại Hoa Kỳ đang quan tâm đến nghiên cứu pin. Nhưng bà nói thêm, "họ sẽ cạnh tranh để giành được một số ít suất nếu họ muốn nghiên cứu pin và hầu hết sẽ phải lựa chọn thứ khác".

Nguồn gốc của những thành công về pin của Trung Quốc có thể thấy rõ tại Đại học Trung Nam ở Trường Sa, một thành phố ở miền Nam-Trung Trung Quốc và là trung tâm lâu đời của ngành công nghiệp hóa chất Trung Quốc. Đại học Trung Nam có gần 60.000 sinh viên đại học và sau đại học trên một khuôn viên rộng lớn, hiện đại. Khoa hóa học của trường, trước đây nằm trong một tòa nhà gạch nhỏ, đã chuyển đến một tòa nhà bê tông sáu tầng với mê cung các phòng thí nghiệm và phòng học.

Trong một phòng thí nghiệm, nơi được chiếu sáng bằng đèn đỏ rực rỡ, hàng trăm loại pin có hóa chất mới được thử nghiệm cùng lúc. Kính hiển vi điện tử và các thiết bị tiên tiến khác chiếm các phòng khác.

“Đối với chúng tôi, thiết bị thí nghiệm đủ để đáp ứng nhu cầu thử nghiệm của mọi người”, Zhu Fangjun, một nghiên cứu sinh tiến sĩ, cho biết.

Peng Wenjie, một giáo sư, đã thành lập một công ty nghiên cứu pin gần đó, tuyển dụng hơn 100 sinh viên mới tốt nghiệp chương trình tiến sĩ và thạc sĩ và hơn 200 trợ lý. Các trợ lý làm việc theo ca cho mỗi nhà nghiên cứu để việc thử nghiệm các hóa chất và thiết kế mới được tiếp tục 24 giờ một ngày.

“Có rất nhiều người có mặt tại chỗ để thực hiện các xét nghiệm nên hiệu quả rất cao”, Giáo sư Peng cho biết.

Chuyên môn sản xuất ngày càng mở rộng của Trung Quốc đã tạo ra một cuộc tranh luận sôi nổi ở các quốc gia khác, đặc biệt là Hoa Kỳ, về việc có nên mời các công ty Trung Quốc đến xây dựng nhà máy hay cố gắng sao chép những gì Trung Quốc đã đạt được.

Feng An, người sáng lập Trung tâm Đổi mới Năng lượng và Giao thông, một nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận tại Bắc Kinh và Los Angeles, cho biết: "Nếu Hoa Kỳ muốn xây dựng chuỗi cung ứng nhanh chóng, cách tốt nhất là mời các công ty Trung Quốc, họ sẽ thiết lập rất nhanh chóng và mang theo công nghệ".

Sản xuất chiếm 28 phần trăm nền kinh tế Trung Quốc, so với 11 phần trăm ở Hoa Kỳ. Liu Qiao, hiệu trưởng Trường Quản lý Guanghua thuộc Đại học Bắc Kinh, cho biết Trung Quốc hy vọng rằng các khoản đầu tư vào giáo dục và nghiên cứu khoa học sẽ chuyển thành hiệu quả tăng lên giúp nâng cao toàn bộ nền kinh tế.

Ông cho biết: “Nếu bạn có một ngành sản xuất lớn, việc cải thiện mức năng suất sẽ rất dễ dàng”.

Tuy nhiên, năng lực sản xuất của Trung Quốc đã trở thành vấn đề địa chính trị. Các khoản trợ cấp và chính sách của chính phủ đã giúp thúc đẩy sự bùng nổ của nhà máy đã khiến nhiều quốc gia khác cảnh giác khi mua thêm hàng xuất khẩu của Trung Quốc.

Liên minh châu Âu đã áp dụng mức thuế tạm thời đáng gờm đối với xe điện từ Trung Quốc. Tại Hoa Kỳ, nơi cũng sử dụng thuế quan để ngăn chặn hiệu quả các công ty xe điện của Trung Quốc, áp lực chính trị và thương mại đã cản trở các liên doanh với các nhà sản xuất pin Trung Quốc.

Tuy nhiên, các công ty pin của Trung Quốc đang tìm cách sản xuất tại Hoa Kỳ cho thị trường Mỹ. Robin Huang, chủ tịch kiêm nhà sáng lập CATL, cho biết chi phí xây dựng và trang bị một nhà máy sản xuất pin ô tô điện tại Hoa Kỳ cao gấp sáu lần so với ở Trung Quốc.

Công việc cũng chậm hơn - "lâu hơn gấp ba lần", ông nói trong một cuộc phỏng vấn.

Hoa Kỳ vẫn dẫn đầu Trung Quốc về tổng chi tiêu cho nghiên cứu, xét về số đô la chi tiêu và cả về tỷ trọng trong nền kinh tế của mỗi quốc gia. Nghiên cứu và phát triển chiếm 3,4 phần trăm nền kinh tế Mỹ năm ngoái sau nhiều năm tăng.

Nhưng Trung Quốc đang ở mức 2,6 phần trăm và đang tăng lên.

“Điều gì sẽ xảy ra khi Trung Quốc vượt qua Hoa Kỳ về R&D và họ có cơ sở sản xuất?” Craig Allen, chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ-Trung Quốc, đại diện cho các công ty Hoa Kỳ đang kinh doanh tại Trung Quốc, đặt câu hỏi.

Nền tảng vững chắc

> Tỷ lệ sinh viên Trung Quốc theo học chuyên ngành khoa học, toán và kỹ thuật cao hơn so với sinh viên ở các nước lớn khác 

> Tổng số lượng tuyển sinh giáo dục đại học ở Trung Quốc đã tăng hơn mười lần kể từ năm 2000

> Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển đã tăng vọt, gấp ba lần trong thập kỷ qua

> Các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc dẫn đầu thế giới về việc xuất bản các bài báo được trích dẫn rộng rãi trong 52 trong số 64 công nghệ quan trọng, các tính toán gần đây cho thấy

> Trung Quốc có gần 50 chương trình sau đại học tập trung vào hóa học tế bào và các chủ đề liên quan đến luyện kim tế bào

Theo New York Times

---