Hoài nghi về chiến lược gây áp lực tối đa của ông Trump

Bằng cách gây sức ép, Tổng thống Trump có thể khiến các bên đối lập đối thoại với nhau, nhưng hiệu quả cuối cùng của nó vẫn là dấu hỏi lớn.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuần qua chứng minh rằng ông quyết tâm đưa các đối thủ và đồng minh vào bàn đàm phán, dù là bằng những biện pháp cứng rắn, như cắt đứt dòng viện trợ vũ khí cho Ukraine, ra tối hậu thư cảnh báo Hamas hay gửi thư trực tiếp tới lãnh đạo Iran đề nghị nối lại đàm phán hạt nhân.

Theo giới chuyên gia, ông Trump hiện phải đối mặt với hai thách thức cấp bách có thể làm đau đầu bất kỳ tổng thống nào: Chấm dứt xung đột ở Ukraine và đưa các con tin trở về từ Gaza mà không gây ra một vòng giao tranh mới giữa Israel - Hamas.

Ông chủ Nhà Trắng đã thể hiện chính sách ngoại giao của riêng mình trong từng trường hợp.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Florida, hôm 18/2. Ảnh: Reuters

Các quan chức cấp cao Mỹ sẽ họp với đối tác Ukraine tại Arab Saudi vào tuần tới, chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Trump dừng viện trợ quân sự cho Kiev và yêu cầu Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky xin lỗi vì cuộc tranh cãi tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, cuối tháng trước.

Trong khi đó, Hamas hiện bị đẩy vào thế phải quyết định có nên thả tất cả con tin Israel hay không sau khi ông chủ Nhà Trắng đe dọa hành động quân sự, bước đi đã làm đảo lộn các cuộc đàm phán đang bế tắc giữa Israel với lực lượng này.

Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Brian Hughes khẳng định những thành tích trước đây của Tổng thống Trump tại Nhà Trắng đã tự nói lên rằng cách tiếp cận ông đang theo đuổi sẽ phát huy tác dụng.

Hughes viện dẫn Hiệp ước Abraham, thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) ký hồi tháng 8/2020, thất bại của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, cũng như chiến dịch gây áp lực tối đa lên Iran. Theo ông, Tổng thống Trump, từ trước khi nhậm chức, còn góp sức cùng chính quyền Joe Biden làm trung gian cho lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas.

Tuy nhiên, nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump cũng cho thấy một số hạn chế trong chiến lược ngoại giao mà ông chủ Nhà Trắng theo đuổi.

Những cảnh báo "dội bão lửa" lên Triều Tiên của ông đã dẫn đến ba cuộc gặp với lãnh đạo Kim Jong-un nhưng không tạo ra bất kỳ thỏa thuận nào ngăn Bình Nhưỡng tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân.

Tổng thống đạt được thỏa thuận với Taliban để chấm dứt hiện diện quân sự của Mỹ tại Afghanistan. Nhưng dưới thời của Tổng thống Biden, Mỹ đã có cuộc rút quân hỗn loạn và chính phủ do phương Tây hậu thuẫn ở Kabul sụp đổ hoàn toàn.

Ông đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận nhằm kiềm chế Iran phát triển vũ khí hạt nhân, thay vào đó, một lần nữa áp dụng chiến lược gây áp lực với mục tiêu ngăn Tehran tiếp cận nguồn tài chính cần thiết để theo đuổi tham vọng quân sự. Song kết quả là Iran vẫn tiến gần hơn đến khả năng hoàn thiện chương trình vũ khí hạt nhân.

Ngay cả hiệp ước được ca ngợi của Tổng thống cũng có giới hạn. Hiệp định Abraham, bình thường hóa quan hệ giữa Israel và UAE sau nhiều năm đối địch, đã gạt sang một bên cuộc xung đột Israel - Palestine. Hiện tại, những nỗ lực để Arab Saudi tham gia cùng các quốc gia Arab khác thiết lập quan hệ với Israel đang bị đình trệ vì cuộc xung đột Gaza.

Dù vậy, Tổng thống vẫn tiếp tục tiến hành các cuộc đàm phán ở Trung Đông. Hôm 7/3, ông tiết lộ đã gửi một lá thư cho Iran nhằm khôi phục đàm phán hạt nhân. Nhưng đề nghị của ông lập tức vấp phải hoài nghi và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đã tuyên bố sẽ không có bất kỳ cuộc đàm phán nào với Washington nếu chính quyền Trump không đảo ngược chiến dịch trừng phạt nhằm vào Tehran.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng hôm 28/2. Ảnh: AFP

Nỗ lực của Tổng thống Mỹ xoa dịu Nga trong khi gây áp lực lên Ukraine có vẻ như đã phản tác dụng. Sau khi Washington ngừng viện trợ quân sự cho Kiev, Moskva đã phát động các cuộc tấn công quy mô lớn vào cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine vào đêm 6/3 và rạng sáng 7/3.

Đáp lại, Tổng thống Trump tuyên bố trên mạng xã hội rằng ông sẽ áp thuế và lệnh trừng phạt lên Nga cho đến khi có lệnh ngừng bắn và "thỏa thuận hòa bình cuối cùng" cho Ukraine.

Nhưng sau đó tại Phòng Bầu dục, ông cho biết vẫn tin Nga muốn có một thỏa thuận và rằng trở ngại thực sự đối với hòa bình là Ukraine. "Thẳng thắn mà nói, tôi thấy khó làm việc với Ukraine hơn và họ không có quân bài nào. Làm việc với Nga có thể dễ dàng hơn", ông nói.

Các cuộc đàm phán Mỹ - Ukraine sắp diễn ra tại Arab Saudi nhưng không có lộ trình rõ ràng nào về việc đảm bảo an ninh cho Kiev. Ông Trump đã từ chối ủng hộ kế hoạch của châu Âu triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tới Ukraine sau khi đạt được lệnh ngừng bắn và Nga cũng phản đối kế hoạch này. Tổng thống Zelensky khẳng định ông muốn ký một thỏa thuận hòa bình nhưng chỉ với những điều kiện phù hợp.

Tổng thống Trump hiện còn phải đối mặt với thách thức khác ở Gaza, nơi Mỹ tuần qua đã gia tăng những lời cảnh báo đối với Hamas khi nỗ lực giao tiếp trực tiếp với nhóm không mang lại kết quả.

Ông đã cử phái viên về con tin, Adam Boehler, đàm phán với Hamas, nhưng hành động này lại gạt những nhà trung gian Qatar và Ai Cập sang một bên, qua đó khiến Hamas ôm hy vọng về các cuộc thảo luận trực tiếp với Mỹ trong tương lai, giới quan sát đánh giá.

Steve Witkoff, đặc phái viên Trung Đông của Tổng thống, hôm 6/3 nói với các phóng viên rằng "một số hành động sẽ được thực hiện, có thể là phối hợp với Israel", nếu Hamas không giao nộp con tin.

Ngay sau đó, khi được hỏi liệu Witkoff có ý nói Mỹ sẽ kết hợp với Israel tung ra hành động quân sự với Hamas hay không, Tổng thống chỉ trả lời mơ hồ rằng "chúng ta hãy chờ xem".

Một khu vực bị tàn phá do giao tranh Israel - Hamas ở Beit Lahia, Gaza, ngày 21/2. Ảnh: AFP

Lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas hết hạn vào cuối tuần trước, làm phức tạp thêm nhiệm vụ của Mỹ là làm trung gian cho một nền hòa bình lâu dài trong khu vực. Israel đã chặn viện trợ nhân đạo vào Gaza sau khi Hamas từ chối đề xuất gia hạn lệnh ngừng bắn nếu Tel Aviv không cam kết chấm dứt giao tranh hay rút toàn bộ quân đội.

Những người ủng hộ Tổng thống cho biết ông đã chứng tỏ mình là người có khả năng đưa mọi người, kể cả các đối thủ, ngồi vào bàn đàm phán.

"Phong cách của ông ấy là tung ra những lời đe dọa và yêu cầu cực đoan để khiến một bên mất cân bằng, sau đó đưa họ tới bàn đàm phán thống nhất thỏa thuận", Matthew Kroenig, giám đốc Trung tâm Chiến lược và An ninh Scowcroft thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, bình luận. "Đây là chiến thuật mà Tổng thống áp dụng ở cả Ukraine và Gaza".

Tuy nhiên, câu hỏi thực sự là liệu việc chỉ đưa mọi người vào bàn đàm phán hay thậm chí xây dựng được các thỏa thuận có tạo nên một giải pháp ngoại giao hiệu quả hay không, ít nhất trong trường hợp Ukraine.

"Chúng ta có thể đạt được thỏa thuận dễ dàng hơn bằng cách làm xấu đi những lựa chọn thay thế đối với Kiev, nhưng liệu thỏa thuận đó có thực sự thúc đẩy các mục tiêu của Mỹ hay không", Michael Singh, quan chức cấp cao thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia dưới chính quyền cựu tổng thống George W. Bush, nói. "Điều này ít rõ ràng nhưng thực sự quan trọng".

Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)

Nguồn: VNEXPRESS.NET

---