Ngân hàng Trung ương Nga lên tiếng về việc tịch thu tài sản nhà nước, cảnh báo vi phạm quyền cổ đông

Ngân hàng Trung ương Nga đã đưa ra một phán quyết quan trọng, chỉ ra rằng nhà nước đã có những hành vi vi phạm quyền của các cổ đông thiểu số trong nhiều vụ tịch thu tài sản liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine. Đây được xem là động thái phản kháng đáng chú ý đầu tiên từ một bộ phận giới tinh hoa Nga, đặc biệt là các nhà kỹ trị theo trường phái thân thiện với thị trường, những người trước đó được ghi nhận đã giúp nền kinh tế Nga vượt qua giai đoạn suy thoái do các lệnh trừng phạt nghiêm khắc.

Bối cảnh tịch thu tài sản

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang với phương Tây liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine, hàng chục tỷ đô la tài sản thuộc sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài và các tỷ phú Nga đã có sự thay đổi chủ sở hữu. Phần lớn các vụ việc này diễn ra sau khi tài sản bị nhà nước tịch thu.

Tuy nhiên, một bộ phận trong giới tinh hoa Nga, đặc biệt là các nhà kỹ trị thân thiện với thị trường, đang bày tỏ sự bất mãn trước những diễn biến này. Họ được xem là những người đã đóng vai trò quan trọng trong việc vực dậy nền kinh tế Nga trước nguy cơ sụp đổ dưới sức ép của các lệnh trừng phạt chưa từng có.

Những lo ngại về sự chuyển dịch sang mô hình chỉ huy

Một số giám đốc điều hành doanh nghiệp, quan chức ngân hàng trung ương và Bộ Tài chính đang đặt ra câu hỏi về xu hướng chuyển dịch sang một cơ cấu quản lý tập trung, mang hơi hướng của mô hình kinh tế Liên Xô. Mục tiêu được cho là nhằm huy động tối đa mọi nguồn lực cho chiến dịch quân sự ở Ukraine, theo như thông tin từ các nguồn tin nội bộ.

Theo chia sẻ của ba nguồn tin có liên hệ mật thiết với Ngân hàng Trung ương Nga và Sở giao dịch chứng khoán Moscow với Reuters, Sở giao dịch chứng khoán Moscow (MOEX) đã chính thức gửi đơn khiếu nại lên ngân hàng trung ương. Đơn khiếu nại cáo buộc chính phủ đã vi phạm pháp luật trong quá trình tịch thu phần lớn cổ phần của công ty khai thác vàng UGC.

Hành vi tước đoạt tài sản tư nhân

Mặc dù đơn khiếu nại không trực tiếp phản đối việc tịch thu tài sản, nhưng Ngân hàng Trung ương Nga đã đưa ra phán quyết rằng nhà nước đã không thực hiện lời đề nghị mua lại bắt buộc đối với các cổ đông trong một công ty đại chúng, đồng thời yêu cầu cơ quan quản lý bất động sản nhà nước phải đưa ra lời đề nghị này.

Một nguồn tin am hiểu sâu sắc về các cuộc thảo luận, yêu cầu giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề, đã chia sẻ với Reuters rằng: "Những hành động của nhà nước trong vụ việc của UGC đang làm suy yếu những gì còn sót lại của quyền sở hữu tài sản tư nhân tại Nga".

Cả Sở giao dịch chứng khoán Moscow và Bộ Tài chính đều từ chối đưa ra bình luận về vấn đề này.

Nguồn tin này cũng cho biết thêm, nhà nước đã làm giảm giá trị cổ phần của các nhà đầu tư tư nhân đã mua cổ phiếu trên thị trường mở. Những nhà đầu tư này không hề liên quan đến vụ kiện chống lại công ty hay có bất kỳ mối liên hệ nào với chủ sở hữu tỷ phú trước đó là Konstantin Strukov.

Oleg Kuzmichev, một nhà đầu tư cá nhân nắm giữ cổ phiếu UGC, đã bày tỏ quan điểm với Reuters: "Tôi cho rằng khi tài sản được quốc hữu hóa, luật pháp sẽ không còn được áp dụng nữa".

Câu hỏi về tương lai đầu tư chứng khoán

UGC đã tổ chức một đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) thuộc hàng lớn nhất tại Nga vào năm 2023. Công ty này được định vị là một kênh đầu tư an toàn vào vàng trong bối cảnh thị trường biến động và dòng vốn nước ngoài ồ ạt rút khỏi Nga. Khoảng 10% cổ phần của công ty hiện đang thuộc sở hữu của các nhà đầu tư cá nhân người Nga.

"Sau những gì đã xảy ra, làm sao có thể thuyết phục bất kỳ ai tiếp tục mua cổ phiếu? Tác động tiêu cực lâu dài đối với nền kinh tế từ những hành động như vậy rõ ràng là vượt xa lợi ích thu được từ hàng tỷ đô la mà họ đang tịch thu", nguồn tin cho biết thêm.

Luật sư Karim Fayzrakhmanov từ Forward Legal đã xác nhận với Reuters rằng luật pháp Nga về các công ty cổ phần quy định rằng những người nắm giữ cổ phần mới vượt quá 30% phải đưa ra lời đề nghị mua lại trong vòng 35 ngày kể từ khi có sự thay đổi về quyền sở hữu, và quy định này không có ngoại lệ nào đối với nhà nước.

Theo ước tính, chính quyền Nga đã tịch thu khối tài sản trị giá khoảng 50 tỷ đô la kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Danh sách tài sản bị tịch thu bao gồm cả tài sản của các công ty phương Tây đã rời khỏi Nga, như nhà sản xuất thực phẩm Danone của Pháp và nhà sản xuất bia Carlsberg của Đan Mạch.

Ngoài tài sản của phương Tây, nhiều công ty lớn trong nước cũng đã trải qua sự thay đổi chủ sở hữu với các lý do như cáo buộc tham nhũng, vi phạm quy định về tư nhân hóa hoặc quản lý yếu kém.

Các đợt quốc hữu hóa này đánh dấu sự tái phân phối tài sản quy mô lớn nhất kể từ những năm 1990, thời điểm mà tài sản nhà nước của Liên Xô được bán lại cho các nhà đầu tư tư nhân với mức giá ưu đãi. Cho đến thời điểm này, các nỗ lực tịch thu tài sản tư nhân gần như không vấp phải sự phản đối nào trong nước.

Sức ảnh hưởng trên sàn giao dịch chứng khoán

Trước đó, Tổng thống Vladimir Putin đã yêu cầu các cơ quan quản lý đảm bảo sự sôi động trên thị trường chứng khoán bằng cách khuyến khích nhiều công ty niêm yết cổ phiếu. Điều này được đưa ra trong bối cảnh nợ công gia tăng và nền kinh tế đang đối mặt với tình trạng chậm lại, một phần do thiếu hụt vốn đầu tư.

Tuy nhiên, những tranh cãi xung quanh vụ việc của UGC đã làm dấy lên mối lo ngại trong giới quan sát tại Moscow về tính khả thi của việc tiếp tục niêm yết thêm nhiều công ty trên thị trường.

Sergei Shvetsov, chủ tịch hội đồng quản trị của MOEX và nguyên là phó thống đốc thứ nhất của Ngân hàng Trung ương, đã đưa ra một lời chỉ trích công khai hiếm hoi. Ông phát biểu tại một diễn đàn tài chính ở Moscow rằng: "Nhà nước trước hết phải tuân thủ các quy định do chính mình đặt ra. Hiện tại, nhà nước đã không làm được điều này, đặc biệt là đối với các công ty đại chúng mà nhà nước nắm giữ cổ phần".

Ông cũng nhấn mạnh rằng cách thức nhà nước Nga xử lý các công ty đại chúng, kết hợp với lãi suất thấp hơn, đang góp phần tạo nên cái gọi là "chiết khấu của Nga" (Russian discount). Điều này đang gây áp lực lên chỉ số chứng khoán Nga, vốn đã giảm khoảng 30% kể từ đầu năm 2022.

Đẩy nhanh việc bán tài sản

Tuy nhiên, theo chia sẻ của một trong những nguồn tin, hiện không có ngân sách dành riêng cho việc mua lại cổ phần. Bên cạnh đó, các thủ tục về định giá và thẩm định kéo dài đang làm chậm quá trình tư nhân hóa các tài sản đã bị tịch thu.

Một giải pháp khả thi được đề xuất là nhanh chóng bán các tài sản bị tịch thu, đồng thời chuyển giao trách nhiệm đề nghị mua lại cho chủ sở hữu mới. Các nguồn tin tiết lộ thêm rằng sắc lệnh mới của Tổng thống Putin về việc đẩy nhanh tiến độ bán bất động sản sẽ hỗ trợ cho giải pháp này.

Một ngày sau khi sắc lệnh được ban hành, công ty khai thác đồng bí mật UMMC đã nổi lên như một ứng cử viên tiềm năng để mua lại số cổ phần bị tịch thu tại UGC. Bộ Tài chính đặt mục tiêu bán số cổ phần này vào cuối tháng 10 với mức giá 100 tỷ rúp (tương đương 1,23 tỷ đô la).

Phó chủ tịch thứ nhất của Ngân hàng Trung ương, Vladimir Chistyukhin, người phụ trách giám sát thị trường tài chính, đã bày tỏ sự đồng tình với ông Shvetsov. Ông cảnh báo rằng cách tiếp cận hiện tại đối với quyền sở hữu tài sản sẽ gây trở ngại cho các nhà đầu tư nước ngoài ngay cả khi hòa bình ở Ukraine được đảm bảo.

Ông nhấn mạnh: "Điều quan trọng là đến thời điểm đó, mọi sự gián đoạn mà chúng ta gặp phải với một số quyết định của nhà nước liên quan đến từng tập đoàn đều phải được giải quyết thỏa đáng".

Vũ Bình Minh - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

Theo REUTERS

---