Trump, Zelenskyy và EU: Cuộc họp tại Washington và những bước đi ngoại giao phức tạp

Crimea và 80% diện tích Donbas không chỉ là vùng tập trung phần lớn tài nguyên khoáng sản cốt lõi của Ukraine mà còn giữ vai trò chiến lược đặc biệt và là không gian sinh tồn quan trọng trong tương lai của quốc gia này. Việc nhượng lại khu vực này cho Nga sẽ đồng nghĩa với việc Ukraine mất đi tất cả, và Nga chỉ cần những gì đã chiếm được.

Phát ngôn của Tổng thống Trump trước và sau cuộc gặp

Trước thềm cuộc gặp, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần đưa ra khẳng định về việc sẽ "đảm bảo an ninh rất tốt" cho Ukraine, tuy nhiên, ông lại né tránh việc cung cấp các chi tiết cụ thể.

Ông cũng bác bỏ yêu cầu ngừng bắn trước đàm phán, cho rằng "có thể làm việc ngay cả khi vẫn đang chiến đấu".

Sau cuộc gặp, ông Trump bày tỏ sự lạc quan và tuyên bố kế hoạch tổ chức một hội nghị ba bên với sự tham gia của Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Ukraine Zelenskyy. Thậm chí, ông còn ám chỉ rằng những "vấn đề nhạy cảm, như lãnh thổ" hoàn toàn có thể được đưa ra thảo luận.

Lập trường của Tổng thống Zelenskyy

Tổng thống Zelenskyy đã đồng ý với đề xuất về một cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Putin, nhưng ông không hề chấp thuận bất kỳ sự nhượng bộ nào về lãnh thổ.

Ngược lại, ông đã nhiều lần nhấn mạnh rằng Ukraine không thể bị ép buộc phải cắt đất. Việc "sẵn sàng thảo luận" chỉ đơn thuần có nghĩa là Ukraine bước vào bàn đàm phán quốc tế với mọi vấn đề được đặt lên bàn, chứ không hề đồng nghĩa với việc chấp nhận từ bỏ chủ quyền lãnh thổ.

Sự khác biệt cốt lõi giữa "đảm bảo an ninh tương tự Điều 5 NATO" và "theo Điều 5 NATO"

Ngoài Tổng thống Zelenskyy, Thủ tướng Ý là người duy nhất tích cực vận động và thuyết phục Mỹ cùng EU đưa ra cam kết đảm bảo an ninh cho Ukraine theo Điều 5 của NATO. Tuy nhiên, cả hai đề xuất này đều bị phía Mỹ từ chối và phía EU không đưa ra sự ủng hộ.

Ban đầu, nhiều người cho rằng hai hình thức đảm bảo an ninh này là tương đồng, tức là bất kỳ hành động tấn công nào nhằm vào Ukraine cũng sẽ bị coi là tấn công vào NATO.

Tuy nhiên, sự khác biệt cốt lõi nằm ở bản chất pháp lý và tính ràng buộc của cam kết:

- Đảm bảo an ninh "tương tự Điều 5 NATO":

Cam kết đảm bảo an ninh này chỉ phụ thuộc vào ý chí chính trị của chính phủ hiện tại, chưa được thông qua bởi cơ quan lập pháp quốc gia và do đó, không được ghi nhận trong Hiến pháp. Điều này có nghĩa là nó không bắt buộc tất cả các quốc gia thành viên NATO phải tham chiến. Thậm chí, nếu một quốc gia thành viên NATO mong muốn tham chiến, họ cũng không có quyền tiến hành. Nếu chính phủ bị bãi miễn hoặc thay thế, cam kết này sẽ tự động vô hiệu. Do đó, cam kết này mang nặng tính tinh thần hơn là thực chất pháp lý.

- Đảm bảo an ninh "theo Điều 5 của NATO":

Điều 5 của NATO đã được quốc hội của tất cả các quốc gia thành viên thông qua và phê chuẩn. Khi một quốc gia thành viên NATO bị tấn công, bất kỳ chính phủ nào tại thời điểm đó đều có quyền phát động tấn công đáp trả, theo thẩm quyền đã được Hiến pháp ủy quyền.

Chính vì sự khác biệt này mà Tổng thống Trump và chính quyền tiền nhiệm của Tổng thống Biden luôn kiên quyết từ chối yêu cầu Ukraine gia nhập NATO và áp dụng cơ chế đảm bảo an ninh theo Điều 5 của NATO cho Ukraine.

Một điều đáng buồn là nhiều người vẫn còn tin tưởng vào những lời hứa "đảm bảo an ninh tương tự Điều 5" từ Mỹ và EU. Ukraine đã phải đề xuất với Tổng thống Trump việc chi trả 100 tỷ đô la để mua vũ khí từ Mỹ.

Trong khi đó, ông Trump chỉ tuyên bố sẽ hỗ trợ EU trong việc đảm bảo an ninh cho Ukraine, nhưng yêu cầu EU phải gánh vác phần lớn trách nhiệm và chi phí.

Quan điểm rõ ràng từ Châu Âu

Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã nhấn mạnh rằng việc ép buộc Ukraine từ bỏ Donbas cũng tương tự như việc ép buộc Mỹ từ bỏ Florida, một điều hoàn toàn không thể chấp nhận được.

Khi phát biểu sau hội nghị tại Nhà Trắng vào ngày 18-19 tháng 8 năm 2025, Thủ tướng Merz đã nhấn mạnh rằng Ukraine không được phép bị ép buộc cắt giảm lãnh thổ, ví dụ như khu vực Donbas.

Ông đã đưa ra so sánh việc này với việc "ép buộc Mỹ từ bỏ Florida", một ví dụ minh họa rõ ràng và dễ hình dung để làm nổi bật mức độ nghiêm trọng của yêu sách lãnh thổ.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron bày tỏ sự hoài nghi về thiện chí hòa bình của Tổng thống Putin và kêu gọi các quốc gia châu Âu phải có mặt trực tiếp trong mọi cuộc đàm phán. Phía NATO xem đề nghị đảm bảo an ninh từ Mỹ là một bước tiến, nhưng cũng tái khẳng định nguyên tắc cốt lõi: toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine là bất khả xâm phạm.

Tổng thống Trump liên lạc với Tổng thống Putin ngay sau cuộc họp kín với Tổng thống Zelenskyy

Nhà Trắng đã công bố bức ảnh ghi lại khoảnh khắc Tổng thống Trump đang thực hiện cuộc gọi điện thoại với Tổng thống Putin tại Phòng Bầu dục vào đêm qua theo giờ Việt Nam.

Ngoại trưởng Marco Rubio và Phó Tổng thống Vance cũng có mặt trong cuộc gọi này.

Theo thông tin từ hai quan chức Nhà Trắng, một phiên dịch viên đã ghi chép lại nội dung cuộc gọi trên một cuốn sổ tay, đặt đối diện với Tổng thống Trump.

Ông Trump đã trò chuyện qua điện thoại với Tổng thống Putin ngay tại Phòng Bầu dục, trước khi tiếp tục cuộc họp với Tổng thống Zelenskyy và các nhà lãnh đạo châu Âu tại đây.

Có vẻ đây chính là cuộc gọi mà ông Trump đã thông báo là "bắt đầu sắp xếp" cho cuộc gặp giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Zelenskyy. Ông Trump cũng đã thông báo cụ thể rằng ông đã giao nhiệm vụ cho Phó Tổng thống Vance và Ngoại trưởng Rubio làm việc trực tiếp với Nga và Ukraine để đẩy nhanh tiến độ tổ chức cuộc gặp.

Tóm lại

Những diễn biến tại Washington cho thấy rõ ràng rằng tất cả các bên đều đến Nhà Trắng để lắng nghe thông báo quyết định của Tổng thống Trump, thay vì tham gia vào một phiên thảo luận. Cuộc họp này phản ánh rõ nét sự giằng co ngoại giao gay gắt. Phía Mỹ muốn giữ vai trò trung tâm, trong khi châu Âu giữ vững lập trường cứng rắn, còn Ukraine không hề nhượng bộ về chủ quyền.

Các phát biểu sau cuộc gặp chỉ là màn dạo đầu. Vấn đề cốt lõi về ngừng bắn, đảm bảo an ninh, và tham vọng lãnh thổ của Nga vẫn còn là những thách thức lớn ở phía trước.

Phạm Hương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---