Cuộc khủng hoảng VW là sự thất bại của chính sách ô tô Đức

Volkswagen, nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu, đang ở giữa cuộc khủng hoảng doanh số và chi phí nghiêm trọng mà họ cho biết đòi hỏi phải đóng cửa nhà máy và sa thải nhân viên. Các cuộc đàm phán để giải cứu VW đã bắt đầu, nhưng liệu chính sách ô tô của Đức có thể ngăn chặn điều này không?

ảnh: Laif

Khái niệm "Zeitenwende" (Sự chuyển đổi thời đại) hiện đang được nhắc đến thường xuyên trong chính trị Đức. Ban đầu, từ này được Thủ tướng Olaf Scholz sử dụng để nói về sự thay đổi trong chính sách đối ngoại và quốc phòng sau cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Nhưng nó cũng được dùng để ám chỉ những thay đổi lớn trong nền kinh tế, đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô - nơi đang chuyển mình từ xe động cơ đốt trong sang xe điện (EV).

Volkswagen chính là biểu tượng của sự thay đổi này. Tuy nhiên, công ty đang gặp phải hàng loạt khó khăn khi thị trường xe điện đang tăng tốc nhưng các mẫu xe của VW lại tụt lại phía sau. Theo một báo cáo của công ty tư vấn PwC, xe điện của Tesla – đặc biệt là mẫu Model Y – hiện đang dẫn đầu tại các thị trường lớn như châu Âu, Trung Quốc và Mỹ. Trong khi đó, các mẫu xe của Volkswagen chỉ đứng thứ tư và thứ tám trong danh sách các xe điện bán chạy nhất.

Theo PwC, xe VW đứng ở vị trí thứ tư và thứ tám trong danh sách 10 xe điện hàng đầuHình ảnh: Marcus Brandt/dpa/picture alliance

Việc đóng cửa nhà máy Audi là điềm báo

Frank Schwope, chuyên gia ngành công nghiệp ô tô tại Đại học Khoa học Ứng dụng Hanover, nhận định rằng việc Volkswagen không nắm bắt tốt thị trường xe điện là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến khủng hoảng. Ông cũng cho rằng công ty đang chịu áp lực lớn từ sự cạnh tranh của các đối thủ mới, đặc biệt là các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc.

Doanh thu sụt giảm khiến lợi nhuận ròng quý III/2024 của Volkswagen giảm gần 64% so với cùng kỳ năm trước. Công ty hiện đang tìm cách cắt giảm chi phí, bao gồm giảm 10% lương nhân viên, tương đương khoảng 800 triệu euro, trong mục tiêu tiết kiệm tổng cộng 4 tỷ euro. Hội đồng công nhân của VW cho biết hãng có kế hoạch đóng cửa ba nhà máy và cắt giảm hàng chục nghìn việc làm.

Công ty con Audi cũng đã thông báo sẽ ngừng sản xuất xe điện tại nhà máy ở Brussels (Bỉ) vào cuối tháng 2/2024. Điều này có thể khiến khoảng 3.000 công nhân mất việc.

Theo Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức (VDA), kể từ năm 2019, các hãng xe Đức đã cắt giảm khoảng 46.000 việc làm. Chủ tịch VDA, Hildegard Müller, cảnh báo rằng con số này có thể lên tới 140.000 trong thập kỷ tới do quá trình chuyển đổi sang xe điện.

Công nhân tại nhà máy của Audi ở Brussels đã tuyên thệ phản đối việc đóng cửa, công nhân VW cũng hứa sẽ đấu tranhHình ảnh: NICOLAS TUCAT/AFP

Sự can thiệp chính trị có vấn đề

Volkswagen, thành lập năm 1937 dưới thời Đức Quốc xã, từng là nhà sản xuất ô tô quốc doanh. Ngày nay, bang Lower Saxony – nơi đặt trụ sở chính của Volkswagen – vẫn nắm giữ một cổ phần lớn trong công ty. Điều này khiến các quyết định kinh doanh của VW bị ảnh hưởng bởi chính trị.

Stephan Weil, Thủ hiến bang Lower Saxony, đã yêu cầu VW tìm "giải pháp thay thế" thay vì cắt giảm nhân sự hàng loạt. Ông cũng kêu gọi chính phủ Đức tái áp dụng các khoản trợ cấp cho xe điện, vốn đã bị hủy bỏ vào cuối năm 2023 vì lý do ngân sách.

Tuy nhiên, chính sách của chính phủ liên bang lại không đồng nhất. Trong khi Weil thúc đẩy các biện pháp hỗ trợ xe điện, chính quyền Thủ tướng Scholz vẫn chưa có động thái cụ thể nào để cứu trợ ngành ô tô, ngoài việc duy trì các tiêu chuẩn khí thải chặt chẽ của EU. Các tiêu chuẩn này đặt áp lực lớn lên các nhà sản xuất ô tô, đặc biệt là VW, khi phải đầu tư mạnh vào công nghệ mới để đáp ứng yêu cầu.

Thủ tướng Stephan Weil (trái) và Bộ trưởng Tài chính Olaf Scholz đều coi kế hoạch cắt giảm của VW là không thể chấp nhận đượcẢnh: Fabian Bimmer/REUTERS

Weil đang lo lắng cố gắng cân bằng vai trò giám sát của mình tại VW với lợi ích công cộng tại tiểu bang của mình. Nhưng Sudha David-Wilp, giám đốc văn phòng Berlin của German Marshall Fund, lập luận rằng chính trị là một vấn đề nghiêm trọng đối với các công ty Đức. David-Wilp nói với DW rằng những khó khăn kinh tế hiện tại của Đức là kết quả của sự miễn cưỡng của các chính phủ liên tiếp trong việc giải quyết các cải cách đau đớn nhưng cần thiết.

"Những năm tháng dưới thời Thủ tướng Angela Merkel khá dễ chịu đối với nước Đức và đất nước này đủ giàu có để vượt qua đại dịch COVID-19 . Tuy nhiên, trước sự trỗi dậy của những người theo chủ nghĩa dân túy, các đảng phái lâu đời muốn người Đức cảm thấy an toàn về mặt kinh tế để họ không bị lung lay bởi các đảng phái gieo rắc nỗi sợ hãi", David-Wilp giải thích.

Tình hình tại VW hiện cũng trở nên phức tạp hơn do lập trường không nhất quán của chính quyền quốc gia tại Berlin về cách hỗ trợ triển khai xe điện.

Thủ tướng bang Weil đã kêu gọi tái áp dụng trợ cấp nhà nước cho việc mua xe điện, nhưng liên minh cầm quyền của Thủ tướng Scholz vẫn từ chối lắng nghe lời kêu gọi đó. Chính quyền đã từ bỏ trợ cấp trong bối cảnh ngân sách hạn hẹp vào cuối năm 2023. 

Schwope xác nhận đây là vấn đề của VW, nói rằng các vấn đề của công ty xuất phát từ cả "những sai lầm của ban quản lý VW" cũng như "các chính sách quanh co" của chính phủ liên bang.

"Báo động đỏ" cho nền công nghiệp Đức

Hans-Werner Sinn, nhà kinh tế học người Đức, nhận định rằng tình trạng hiện tại của Volkswagen không phải là một sự cố riêng lẻ mà là biểu hiện của một cuộc khủng hoảng lớn hơn trong ngành công nghiệp Đức. Ông cảnh báo rằng "phi công nghiệp hóa" đang trở thành hiện thực, với Volkswagen chỉ là "nạn nhân đầu tiên" của xu hướng này. Theo ông, các yếu tố như chi phí năng lượng cao, lệnh cấm động cơ đốt trong của EU, và sự cạnh tranh từ xe điện đã đẩy VW vào thế khó.

Franziska Palmas, chuyên gia kinh tế tại Capital Economics, cũng cho rằng Volkswagen đang trở thành biểu tượng của sự suy thoái công nghiệp ở Đức. Từ tháng 7/2023, sản lượng công nghiệp tại Đức đã giảm gần 10%, và xu hướng này đã kéo dài suốt sáu năm qua.

Carsten Brzeski, nhà kinh tế trưởng của Commerzbank, nhấn mạnh: "Các vấn đề của Volkswagen là lời cảnh tỉnh cuối cùng cho chính phủ Đức. Nếu không có các cải cách và đầu tư phù hợp, nước Đức sẽ tiếp tục mất sức hút trong mắt các nhà đầu tư và đối tác quốc tế."

Bài viết này ban đầu được viết bằng tiếng Đức.

Phạm Hương - Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

(Theo DW)

---