Nghĩa vụ cấp dưỡng cha mẹ tại Đức: khi nào con cái được miễn trừ trách nhiệm?

Tại Đức, con cái về nguyên tắc có nghĩa vụ hỗ trợ tài chính cho cha mẹ khi về già, nhưng luật pháp cũng quy định những trường hợp ngoại lệ nghiêm ngặt. Khi cha mẹ có hành vi sai trái nghiêm trọng trong quá khứ, tòa án có thể miễn trừ hoàn toàn nghĩa vụ cấp dưỡng cho người con.

Nguyên tắc cơ bản về nghĩa vụ cấp dưỡng cha mẹ

Trong hệ thống pháp luật và xã hội của Đức, nguyên tắc về sự đoàn kết giữa các thế hệ được đề cao. Điều này được thể hiện rõ trong quy định về nghĩa vụ cấp dưỡng của con cái đối với cha mẹ (Elternunterhalt), được ghi nhận trong Bộ luật dân sự Đức (BGB). Theo đó, khi cha mẹ không còn khả năng tự trang trải chi phí sinh hoạt, đặc biệt là chi phí chăm sóc y tế hoặc viện dưỡng lão, con cái có trách nhiệm hỗ trợ tài chính trong phạm vi khả năng của mình.

Về cơ bản, cơ quan xã hội sẽ tạm thời chi trả các chi phí này, sau đó xem xét khả năng tài chính của những người con để yêu cầu hoàn trả một phần hoặc toàn bộ. Tuy nhiên, nghĩa vụ này không phải là tuyệt đối. Pháp luật Đức luôn cân nhắc đến việc bảo vệ mức sống tối thiểu và tài sản riêng của người con, đảm bảo họ không bị đẩy vào tình thế khó khăn tài chính khi thực hiện trách nhiệm của mình.

Quá trình xác định mức cấp dưỡng rất phức tạp, dựa trên thu nhập, tài sản và các nghĩa vụ tài chính khác của người con. Đây là một cơ chế nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa trách nhiệm gia đình và quyền lợi cá nhân.

Những trường hợp ngoại lệ: khi trách nhiệm bị vô hiệu hóa

Mặc dù nghĩa vụ cấp dưỡng là một nền tảng quan trọng, luật pháp Đức cũng công nhận rằng không phải mối quan hệ huyết thống nào cũng đi kèm với trách nhiệm tài chính vô điều kiện. Tòa án có thể phán quyết rằng yêu cầu cấp dưỡng của cha mẹ là vô lý hoặc trái với đạo đức (unbillig) nếu họ đã có những hành vi sai trái nghiêm trọng (schwere Verfehlungen) đối với con cái trong quá khứ. Điều này có nghĩa là cha mẹ có thể bị mất quyền đòi hỏi sự hỗ trợ.

Các trường hợp cụ thể có thể dẫn đến việc miễn trừ nghĩa vụ cấp dưỡng bao gồm:

• Bỏ rơi con cái: Cha hoặc mẹ đã đơn phương cắt đứt liên lạc, bỏ mặc con trong nhiều năm hoặc nhiều thập kỷ, không thực hiện bất kỳ nghĩa vụ nuôi dưỡng hay chu cấp nào.
• Bạo hành và ngược đãi: Cha mẹ có hành vi bạo lực thể chất, lạm dụng tình cảm hoặc gây ra những tổn thương tâm lý sâu sắc cho con cái.
• Lối sống gây tổn hại: Các hành vi như nghiện rượu nặng hoặc cờ bạc dẫn đến việc bỏ bê nghiêm trọng trách nhiệm làm cha mẹ cũng có thể được xem xét.
• Phạm tội nghiêm trọng chống lại con cái: Bất kỳ hành vi phạm pháp nào gây tổn hại trực tiếp đến người con hoặc người thân của họ đều là một yếu tố quan trọng.

Những tình huống này cho thấy mối quan hệ gia đình đã bị phá vỡ một cách sâu sắc bởi chính lỗi lầm từ phía cha mẹ. Do đó, việc buộc người con phải cấp dưỡng sẽ bị coi là không công bằng.

Vai trò của tòa án trong việc xác định sự thật

Việc miễn trừ nghĩa vụ cấp dưỡng không diễn ra một cách tự động. Người con phải trình bày và chứng minh các hành vi sai trái của cha mẹ trước tòa án. Đây là một quá trình pháp lý phức tạp, trong đó gánh nặng chứng minh thuộc về phía người con.

Tòa án sẽ xem xét từng trường hợp một cách cẩn trọng, đánh giá mức độ nghiêm trọng của các hành vi trong quá khứ và tác động của chúng đến cuộc sống của người con. Các quyết định của Tòa án Liên bang Đức (Bundesgerichtshof) đã tạo ra nhiều án lệ quan trọng, giúp định hình rõ hơn các tiêu chí để xác định khi nào một yêu cầu cấp dưỡng trở nên “vô đạo lý”.

Phán quyết của tòa án không chỉ dựa trên các sự kiện đơn lẻ mà còn xem xét toàn bộ bối cảnh của mối quan hệ gia đình. Mục tiêu cuối cùng là tìm ra một giải pháp công bằng, phản ánh đúng bản chất của mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, vốn được xây dựng trên sự quan tâm và trách nhiệm hai chiều chứ không chỉ đơn thuần là quan hệ huyết thống.

Nguyễn Thanh Bình ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---