Ngôi nhà đá độc đáo ở Cố đô Hoa Lư

Chủ  nhân của nó, ông Đỗ Khắc Đức, người được Nhà nước tặng danh hiệu Nghệ nhân chạm trổ đá đầu tiên đã phải bỏ ra hơn 4 năm trời để đục, đẽo, mài chạm... Chính cách làm thủ công, tùy hứng, không theo khuôn mẫu nào đã khiến ngôi nhà trở thành tác phẩm nghệ thuật độc đáo, không giống ai ở làng đá nổi tiếng Ninh Vân, Ninh Bình. 

 

Mỗi ngày cụ chỉ đưa được cho vợ 1 bò gạo (khoảng 0,3kg) để nấu độn cùng củ khoai, củ sắn cho cả nhà 5 miệng ăn.

 

Sự ngỡ ngàng của vợ con và dân làng

Người vợ nhìn đàn con nheo nhóc, khổ cực quá liền bảo chồng: Sao ông không đến nhà người ta để lấy ít tiền công. Nhưng lần nào đi tỉnh về, cụ Đức cũng đều bảo nhà người ta hẹn đến khi xong mới trả tiền. Sau 4 năm miệt mài đục, vẽ, khắc đến chai lỳ cả bàn tay, cuối cùng khi ngôi nhà đã xong thì cũng là lúc người vợ ngớ người ra khi thấy chồng gọi anh em họ hàng đến giúp sức dựng ngay căn nhà đá trên mảnh đất tổ tiên để lại.

“Những cột đá nặng nên rất đông họ hàng, làng xóm đến giúp mới dựng được căn nhà đá lên. Mà hồi đó làm gì có xi măng như bây giờ nên bố tôi phải dùng mật mía trộn với vôi thành chất kết dính để gắn các vết nối giữa các tảng đá lại với nhau. Tôi còn nhớ ngày ấy, căn nhà đá của gia đình tôi dù chỉ là nhà ba gian rộng chừng 40m2 thôi nhưng đã là một căn nhà đẹp lạ mắt, chẳng ai có. Không chỉ có người làng, người xóm trầm trồ mà ngay cả những người ở trên tỉnh về hay những khách lạ đến làng cũng đều đến nhà tôi xem”, ông Hoàng nhớ lại.

Ngôi nhà của cụ Đức đã được dựng lên trong sự ngỡ ngàng của vợ con và làng xóm như thế.

Nhìn mặt để... bắt mạch đá!

Số lượng đá để làm nên căn nhà đá độc đáo này lên tới hàng chục khối. Chỉ riêng phần cột, căn nhà ba gian độc đáo này có tới 10 cột vuông, 2 cột tròn và 6 xà ngang. Để tách được đá từ núi, người thợ phải dùng con chét (một cục sắt) cái nêm. Họ tách đá bằng cách đục một lỗ chét nhỏ theo đường đã định trên tảng đá, cho nêm vào và dùng búa tạ đập theo đường lỗ đục. Riêng một cái cột cũng phải mất vài chục lỗ chét nhưng một ngày, mỗi người thợ cũng chỉ đục được hai đến ba lỗ chét.

 Không những tốn nhiều thời gian, công sức mà công việc này đòi hỏi những người thợ vừa phải có tay nghề cao vừa phải rất am hiểu về cấu tạo vân, thớ của đá. Lỗ chét chỉ cần lệch một chút là sẽ khiến tảng đá bị vẹo, bị xiên sang một hướng khác, hỏng cả tảng đá. Còn nếu không có sự am tường về vân, thớ kiểu “nhìn mặt, bắt được mạch” mà chọn phải phiến đá nứt, có khuyết tật hoặc đường vân xấu... khi tách được đá ra vẫn phải loại bỏ.

“Vì thế, khâu chọn đá và đục lỗ chét rất quan trọng. Lỗ chét không chỉ phải thẳng, vuông mà phải thật đều nhau cả về diện tích”, họa sĩ Đỗ Khắc Oanh, cháu nội của cụ Đức, một chuyên gia nghề đá nói.