Totensonntag và tảo mộ: khi văn hóa Đức và Việt Nam gặp gỡ trong ký ức

Totensonntag ở Đức và truyền thống tảo mộ tại Việt Nam, dù khác biệt về bối cảnh, lại cùng chia sẻ giá trị sâu sắc về việc tưởng nhớ người đã khuất. Bài viết khám phá những điểm chung bất ngờ và ý nghĩa thiêng liêng kết nối hai nền văn hóa.

Trên khắp thế giới, mỗi nền văn hóa đều có những cách riêng để tưởng nhớ những người đã khuất. Đây là một nhu cầu sâu sắc của con người, một cách để kết nối với cội nguồn và thể hiện lòng biết ơn. Tại Đức, ngày Totensonntag (Chủ nhật của người chết) mang một sắc thái trang nghiêm và tĩnh lặng, trong khi ở Việt Nam, truyền thống tảo mộ lại là một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh, đặc biệt là vào dịp tết thanh minh hay trước tết nguyên đán.

Totensonntag: một khoảng lặng trang nghiêm của nước Đức

Totensonntag, còn được gọi là Ewigkeitssonntag (Chủ nhật Vĩnh hằng) trong cộng đồng Tin Lành, là ngày tưởng niệm người đã mất được tổ chức vào ngày chủ nhật cuối cùng trước khi mùa Vọng (Advent) bắt đầu. Đây là một ngày lễ được bảo vệ pháp lý ở tất cả các bang của Đức, được xem là một "ngày tĩnh lặng" (stiller Tag), khi các sự kiện giải trí công cộng như vũ trường hay hội chợ đều bị hạn chế hoạt động. Không khí trên khắp nước Đức trở nên trầm lắng hơn thường lệ.

Vào ngày này, người Đức thường đến thăm nghĩa trang, dọn dẹp và trang trí mộ phần của người thân. Họ đặt lên mộ những vòng hoa đặc biệt được kết từ cành thông, rêu và hoa khô, gọi là "Gestecke", và thắp lên những ngọn nến nhỏ như một biểu tượng của sự sống vĩnh cửu và niềm hy vọng. Các nhà thờ cũng tổ chức những buổi lễ đặc biệt, nơi tên của những người đã qua đời trong năm được đọc lên trong sự tưởng nhớ của cộng đồng.

Một trong những nét văn hóa độc đáo liên quan đến Totensonntag là việc người Đức thường không bắt đầu trang trí Giáng sinh cho đến khi ngày này qua đi. Việc trưng bày đèn màu rực rỡ và không khí lễ hội tưng bừng được coi là không phù hợp với sự trang nghiêm của ngày tưởng niệm. Chỉ sau Totensonntag, không khí Giáng sinh mới thực sự bắt đầu lan tỏa, đánh dấu sự chuyển tiếp từ tưởng nhớ quá khứ sang niềm hy vọng cho tương lai.

Tảo mộ: sợi dây kết nối cội nguồn của người Việt

Tương tự như vậy, người Việt Nam cũng có truyền thống tảo mộ để thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên. Dù không cố định vào một ngày duy nhất như ở Đức, hoạt động này thường diễn ra vào dịp tết thanh minh (khoảng tháng ba âm lịch) hoặc trước thềm tết nguyên đán. Đây là dịp để các gia đình, dòng họ quây quần bên nhau và cùng chăm sóc phần mộ của những người đi trước.

Công việc tảo mộ bao gồm dọn dẹp cỏ dại, lau chùi bia mộ, và đôi khi là sửa sang lại những phần bị hư hỏng. Sau khi phần mộ đã sạch sẽ, con cháu sẽ bày biện lễ vật cúng bái, bao gồm hương, hoa, trái cây và vàng mã. Họ thắp những nén hương thơm, cúi đầu khấn nguyện, báo cáo với tổ tiên về những chuyện đã qua trong năm và cầu mong sự phù hộ cho gia đình trong năm mới. Không khí của buổi tảo mộ vừa trang nghiêm nhưng cũng rất ấm cúng, là dịp để thế hệ trẻ tìm hiểu về gốc rễ của mình.

Sự giao thoa giữa hai nền văn hóa

Dù có những khác biệt về nghi lễ và thời điểm, Totensonntag và tảo mộ lại gặp nhau ở một giá trị cốt lõi: tầm quan trọng của việc duy trì ký ức và tôn vinh di sản của tổ tiên. Cả hai truyền thống đều là hành trình đi từ sự tưởng nhớ đến niềm hy vọng. Ở Việt Nam, sau khi hoàn thành việc tảo mộ là thời khắc chuẩn bị đón Tết, một khởi đầu mới với nhiều mong ước tốt đẹp.

Tương tự, ở Đức, ngay sau ngày chủ nhật tĩnh lặng Totensonntag là sự khởi đầu của mùa Vọng, mùa của ánh sáng, của sự chờ đợi và hy vọng vào lễ Giáng sinh an lành. Cả hai đều là những nghi lễ mang tính chuyển tiếp, giúp con người nhìn lại quá khứ với lòng biết ơn, sống trọn vẹn với hiện tại và mở lòng hướng tới tương lai. Đó là một vẻ đẹp chung, vượt qua mọi rào cản về địa lý và văn hóa, khẳng định rằng tình cảm dành cho người đã khuất là một giá trị nhân văn phổ quát.

Nguyễn Thanh Bình ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---