Venezuela trên bờ vực thẳm khi phe đối lập cáo buộc Maduro gian lận bầu cử

Các cuộc biểu tình diễn ra trên khắp cả nước sau khi kết quả dường như dập tắt hy vọng của phe đối lập về việc chấm dứt chế độ cai trị của chavista trong một phần tư thế kỷ.

'Chúng tôi đang mong muốn thay đổi': Cuộc bầu cử ở Venezuela gây ra cuộc biểu tình nồi niêu xoong chảo.

Tuyên bố chiến thắng của Nicolás Maduro trong cuộc bầu cử tổng thống Venezuela đã đưa quốc gia Nam Mỹ này vào thế bế tắc nguy hiểm, khi những đối thủ bất lực cáo buộc ông gian lận cuộc bầu cử để tiếp tục nắm quyền, và nhiều nhà lãnh đạo trong và ngoài khu vực đặt câu hỏi về tính xác thực và minh bạch của cuộc bỏ phiếu.

Cảnh sát được nhìn thấy trong cuộc biểu tình phản đối chính phủ của Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro tại Caracas vào ngày 29 tháng 7 năm 2024. © Yuri Cortez, AFP

Vào cuối ngày thứ Hai, các cuộc biểu tình trên đường phố đã được báo cáo trên khắp thủ đô và trên khắp cả nước, bao gồm cả ở các tiểu bang Falcón, nơi người biểu tình được quay phim đang phá hủy bức tượng của Hugo Chávez, và Portuguesa, nơi cảnh quay cho thấy một nhóm người phá hoại một tấm biển tuyên truyền có hình ảnh của Maduro và khẩu hiệu hứa hẹn "Nhiều thay đổi và chuyển đổi hơn".

Cảnh sát chống bạo động đã đụng độ với người biểu tình và bắn hơi cay vào nhiều địa điểm khác nhau.

Kết quả cuộc bầu cử được các nhà quan sát độc lập mô tả là tùy tiện nhất trong những năm gần đây - thậm chí theo tiêu chuẩn của chế độ độc tài do người cố vấn và tiền nhiệm của Maduro là Hugo Chávez thành lập - dường như đã dập tắt hy vọng của phe đối lập về việc chấm dứt một phần tư thế kỷ cai trị của chavista và tình trạng hỗn loạn kinh tế.

Sau sáu giờ trì hoãn công bố kết quả khiến quốc tế lo ngại, cơ quan bầu cử do chính phủ kiểm soát tuyên bố Maduro đã giành chiến thắng với 51,21% số phiếu bầu so với 44,2% của đối thủ, cựu nhà ngoại giao Edmundo González Urrutia .

Hội đồng cho biết với khoảng 80% số phiếu được kiểm, Maduro đã giành được hơn 5 triệu phiếu so với 4,4 triệu phiếu của González. Các nhà chức trách đã trì hoãn việc công bố kết quả từ mỗi trong số 30.000 điểm bỏ phiếu của Venezuela, chỉ nói rằng chúng sẽ được công bố trong "những giờ tới".

Vào sáng thứ Hai, cơ quan bầu cử chính thức xác nhận Maduro là người chiến thắng. "Tôi đảm nhận nhiệm vụ của người dân là trở thành tổng thống và dẫn dắt đất nước chúng ta hướng tới hòa bình và thịnh vượng", Maduro nói với khán giả là các đồng minh, gọi kết quả là "không thể đảo ngược".

Những người chỉ trích đổ lỗi cho Maduro, 61 tuổi, đã đưa Venezuela vào cuộc khủng hoảng kinh tế và xã hội nghiêm trọng, và biến đất nước này thành một quốc gia ngày càng đàn áp, nơi những người đối lập chính trị thường xuyên bị bỏ tù và tra tấn.

Phát biểu trước những người ủng hộ tại thủ đô Caracas, Maduro dành tặng chiến thắng của mình cho Chávez, người đã chỉ định ông làm người kế nhiệm ngay trước khi ông qua đời vào năm 2013. “Chávez muôn năm. Chávez vẫn còn sống!” Maduro hét lớn.

Ông nói thêm: “Tôi là Nicolás Maduro Moros – tổng thống tái đắc cử của Cộng hòa Bolivar Venezuela… và tôi sẽ bảo vệ nền dân chủ, luật pháp và nhân dân của chúng tôi.”

Nhưng phe đối lập đã nhanh chóng phản đối kết quả.

“Người dân Venezuela và toàn thế giới đều biết chuyện gì đã xảy ra,” González phát biểu trong bài phát biểu đầu tiên của mình.

Lãnh đạo phe đối lập, María Corina Machado – người đã ủng hộ chiến dịch của González sau khi bị cấm tranh cử – đã bác bỏ kết quả này, tuyên bố phe đối lập đã giành chiến thắng ở mọi tiểu bang.

"Chúng tôi đã thắng, và mọi người đều biết điều đó", bà nói. "Chúng tôi không chỉ đánh bại họ về mặt chính trị và đạo đức, hôm nay chúng tôi đã đánh bại họ bằng phiếu bầu", Machado nói với các nhà báo, tuyên bố González nên được coi là tổng thống đắc cử của đất nước.

Edison Research, công ty tiến hành thăm dò ý kiến ​​bầu cử cấp cao tại Hoa Kỳ và các quốc gia khác, đã công bố kết quả thăm dò ý kiến ​​cử tri cho thấy González đã giành được 65% số phiếu bầu, trong khi Maduro giành được 31%.

"Kết quả chính thức thật ngớ ngẩn", phó chủ tịch điều hành của Edison, Rob Farbman, cho biết, đồng thời nói thêm rằng công ty vẫn giữ nguyên kết quả khảo sát của mình. Cuộc thăm dò ý kiến ​​cử tri của Edison được tiến hành trên toàn quốc với dữ liệu sơ bộ từ 6.846 cử tri được phỏng vấn tại 100 địa điểm bỏ phiếu. Công ty địa phương Meganalisis dự đoán 65% phiếu bầu cho Gonzalez và chỉ dưới 14% cho Maduro.

Trung tâm Carter, đơn vị đã cử một nhóm quan sát viên bầu cử đi bỏ phiếu, đã kêu gọi cơ quan bầu cử ngay lập tức công bố kết quả đầy đủ theo từng điểm bỏ phiếu.

Mặc dù các đồng minh của Maduro ở các nước như Cuba, Bolivia và Honduras đã chúc mừng chiến thắng của ông, nhưng các nhân tố chủ chốt bao gồm Hoa Kỳ, Tây Ban Nha và EU lại bày tỏ sự nghi ngờ sâu sắc về cuộc bầu cử và kết quả của nó.

Sau đó vào thứ Hai, Venezuela tuyên bố trục xuất tất cả các nhà ngoại giao từ Argentina, Chile, Costa Rica, Peru, Panama, Cộng hòa Dominica và Uruguay, đồng thời cho biết họ sẽ rút đại diện của mình khỏi các quốc gia đó.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken cho biết Washington "có mối quan ngại nghiêm trọng rằng kết quả được công bố không phản ánh ý chí hoặc phiếu bầu của người dân Venezuela".

Ông cho biết cộng đồng quốc tế đang theo dõi cuộc bỏ phiếu "rất chặt chẽ" và sẽ phản ứng phù hợp.

Blinken cho biết: “Điều quan trọng là mọi lá phiếu phải được kiểm một cách công bằng và minh bạch, các quan chức bầu cử phải chia sẻ thông tin ngay lập tức với phe đối lập và các quan sát viên độc lập mà không chậm trễ, và các cơ quan bầu cử phải công bố bảng kiểm phiếu chi tiết”.

Bộ trưởng ngoại giao Tây Ban Nha, José Manuel Albares, cũng kêu gọi cơ quan bầu cử công bố thông tin bỏ phiếu vì lợi ích "tôn trọng ý chí dân chủ" của người dân Venezuela.

“Người dân Venezuela hôm qua đã bỏ phiếu một cách dân chủ và với số lượng rất lớn,” Albares nói với đài phát thanh Cadena Ser của Tây Ban Nha vào sáng thứ Hai . “Chúng tôi muốn có sự minh bạch hoàn toàn, và đó là lý do tại sao chúng tôi yêu cầu công bố kết quả, từng trạm bỏ phiếu một. Chúng tôi không có ứng cử viên – chúng tôi chỉ muốn đảm bảo tính minh bạch. Việc công bố thông tin về trạm bỏ phiếu là chìa khóa để có thể xác minh kết quả.”

Josep Borrell, nhà ngoại giao cấp cao nhất của EU, cho biết ý nguyện của người dân Venezuela phải được tôn trọng và nói thêm: "Đảm bảo tính minh bạch hoàn toàn trong quá trình bầu cử, bao gồm cả việc kiểm phiếu chi tiết và tiếp cận hồ sơ bỏ phiếu tại các điểm bỏ phiếu, là điều tối quan trọng".

Nhiều nhà lãnh đạo Mỹ Latinh, bao gồm cả tổng thống cánh tả của Chile, Gabriel Boric, đã thẳng thắn hơn nhiều trong đánh giá của họ về cuộc bỏ phiếu hôm Chủ Nhật.

“Chế độ của Maduro phải hiểu rằng kết quả này khó có thể tin được,” Boric viết trên X. “Cộng đồng quốc tế và trên hết là người dân Venezuela – bao gồm hàng triệu người Venezuela lưu vong – đòi hỏi sự minh bạch hoàn toàn.” Ông nói thêm rằng Chile “sẽ không công nhận bất kỳ kết quả nào không thể xác minh được”.

Tổng thống Panama José Raúl Mulino cho biết nước ông sẽ tạm dừng quan hệ với Venezuela và sẽ rút nhân viên ngoại giao khỏi Caracas cho đến khi có đánh giá đầy đủ về kết quả.

Những người khác thận trọng hơn. Tổng thống cánh tả của Mexico Andrés Manuel López Obrador cho biết ông sẽ chỉ công nhận người chiến thắng sau khi kết quả được báo cáo đầy đủ.

"Chúng tôi sẽ đợi cho đến khi họ hoàn tất việc kiểm phiếu", López Obrador nói với các phóng viên.

Brazil – nơi tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva gần đây cho biết ông “sợ hãi” trước lời cảnh báo của Maduro về một “cuộc tắm máu” nếu ông thua cuộc bỏ phiếu – đã ca ngợi ngày bầu cử “hòa bình” ở Venezuela nhưng cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ số phiếu bầu.

Celso Amorim, cựu bộ trưởng ngoại giao hiện là cố vấn ngoại giao trưởng của Lula, cho biết chính phủ Brazil sẽ chỉ bình luận về kết quả sau khi xem xét hồ sơ.

Amorim, người quan sát cuộc bỏ phiếu hôm Chủ Nhật, cho biết mặc dù ông vẫn đang tìm hiểu những gì đã xảy ra, nhưng "vấn đề chính là tính minh bạch".

“Chính phủ [Brazil] tiếp tục theo dõi tình hình cho đến khi chúng tôi có đủ dữ liệu cần thiết để đưa ra quyết định sáng suốt [về việc có công nhận kết quả hay không], giống như mọi cuộc bầu cử khác”, ông cho biết trong một cuộc phỏng vấn với tờ báo Brazil O Globo.

“Nó phải minh bạch. Tôi không nhất thiết phải đặt câu hỏi về những gì đang được nói, nhưng chính phủ được cho là phải cung cấp hồ sơ mà con số này được lấy ra, và điều đó vẫn chưa xảy ra.”

Tượng đài Hugo Chavez đã bị giật sập

Chiến dịch của González đã tạo ra làn sóng lạc quan hiếm hoi trong số hàng triệu công dân vỡ mộng sau một thập kỷ nền kinh tế của quốc gia có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới đã suy giảm 80% và gần 8 triệu người - gần một phần ba dân số Venezuela - đã chạy trốn ra nước ngoài.

THEGUARDIAN

---