Nữ giáo sư Ukraine đoạt 'Nobel toán học' Fields

Ngày 5-7, nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska nhận Huân chương Fields, giải thưởng toán học cao quý nhất thế giới, tại Phần Lan.

Nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska nhận Huân chương Fields tại Phần Lan - Ảnh: PHYS

Bà Maryna Viazovska hiện là giáo sư giảng dạy tại Viện Công nghệ liên bang Thụy Sĩ. 

Theo báo New York Times, bà Viazovska là người Ukraine đầu tiên và là người phụ nữ thứ hai trên thế giới từng chiến thắng giải thưởng Fields. Huân chương Fields, hay còn gọi là giải Nobel toán học, được trao cho các nhà toán học dưới 40 tuổi kể từ khi giải ra đời năm 1936.

Tính đến trước năm 2022, có 60 người đã nhận giải thưởng Fields về toán học, trong đó có 59 nam giới. Năm 2014, nhà toán học người Iran Maryam Mirzakhani, làm việc tại ĐH Stanford (Mỹ), đã trở thành người phụ nữ đầu tiên nhận giải Fields về toán học.

Giáo sư Ngô Bảo Châu cũng từng nhận giải thưởng danh giá này vào năm 2010. 

Bà Viazovska giành Huân chương Fields cho công trình đóng gói hình cầu (sphere packing), một vấn đề đã làm nản lòng nhiều nhà toán học trong hàng trăm năm qua. Về cơ bản, công trình liên quan đến việc làm thế nào để có thể sắp xếp các hình cầu vào trong một container theo cách ít chiếm không gian nhất.

Theo báo New York Times, cho đến nay việc đóng gói các hình cầu có kích thước giống nhau trong nhiều hơn 3 chiều không gian là không thể, dù có một số trường hợp ngoại lệ.

Năm 2016, giáo sư toán học Viazovska đã tìm ra một "công thức ma thuật" chứng minh cách đóng gói tốt nhất trong 8 chiều và 24 chiều.

Bà Viazovska, 37 tuổi, đã nhận Huân chương Fields tại thủ đô Helsinki của Phần Lan. Trước đó, lễ trao giải được dời từ thành phố Saint Petersburg, Nga tới thủ đô Phần Lan do dư luận thế giới phản đối chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine.

Cùng nhận giải với bà Viazovska là ba nhà toán học khác, gồm: giáo sư James Maynard (35 tuổi, làm việc tại ĐH Oxford), ông Hugo Duminil-Copin (36 tuổi, từ ĐH Geneva) và ông June Huh (39 tuổi, từ ĐH Princeton), báo Guardian đưa tin.

Maryna sinh ra tại Kyiv, thủ đô Ucraine trong một gia đình có cha là nhà hóa học làm trong ngành CN sản xuất máy bay và mẹ là kỹ sư. Cô học Toán rất giỏi nên đã vào trường chuyên KHTN là Kyiv Natural Science Lyceum số 145.

Tại đây cô gặp một thày giáo từng là nhà toán học rồi trở về dạy học nên khuyến khích cô rất nhiều. Cô đứng thứ 13 trong kỳ thi Toán quốc gia cho hs trung học xứ cô và đứng đầu nhiều năm liền trong Kỳ thi toán Quốc tế cho sv đại học khi theo học tại Đại học Quốc gia Kyiv Taras Shevchenko.

Tốt nghiệp đại học, cô qua Đức học master về Toán tại đại học Kaiserslautern. Cô cũng có candidate degree của Viện Toán học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Ukraine vào năm 2010.

Cô theo học tiến sĩ và TN Đại học Bonn của Đức vào năm 2013.

Maryna nghiên cứu sau tiến sĩ tại Trường Toán học Berlin và Đại học Humboldt Berlin và là học giả tại Đại học Princeton Mỹ. Năm 2018, bà về Thụy Sỹ giảng dạy.

Bà có chồng là giáo sư Vật lý dạy cùng trường. Hai người quen nhau trong một lớp học thêm từ năm 12 tuổi và gắn bó tới tận bây giờ. Họ có 2 con một trai và một gái.

Bà từng nhận 9 giải thưởng và danh hiệu quốc tế thuộc hàng danh giá nhất dành cho Toán học.

Giải thưởng Fields được trao lần đầu tiên vào năm 1936 và sau đó bị gián đoạn cho đến năm 1950. Kể từ đó, giải được trao mỗi 4 năm một lần cho 4 nhà toán học dưới 40 tuổi.

---