Ba Lan đóng cửa biên giới, 130+ tàu hàng Trung Quốc - EU kẹt cứng tại Belarus, gián đoạn chuỗi cung ứng

Việc đóng cửa các cửa khẩu giữa Ba Lan và Belarus vào ngày 12 tháng 9 đã khiến các công ty vận tải và hậu cần lo ngại, cảnh báo rằng việc dừng hoạt động kéo dài có thể khiến hàng hóa rời khỏi đất nước, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và làm tăng chi phí cho các doanh nghiệp trên khắp châu Âu và châu Á.

Tắc nghẽn nghiêm trọng trên tuyến đường sắt Trung Quốc - EU

Hơn 130 đoàn tàu chở hàng trên các tuyến chính kết nối Trung Quốc và châu Âu hiện đang bị mắc kẹt tại Belarus sau khi Ba Lan đột ngột đóng cửa biên giới với nước láng giềng vào đầu tháng 9 năm 2025.

Quyết định này, được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng quân sự leo thang, đã buộc các nhà khai thác vận tải lớn phải triển khai các kế hoạch thay thế trong khi chờ đợi tình trạng ùn ứ được giải quyết.

Quyết định đóng cửa biên giới với Belarus của Ba Lan đã cắt đứt tuyến đường bộ của Trung Quốc tới châu Âu, điều này sẽ làm gia tăng căng thẳng và làm tổn hại đến vai trò ngày càng tăng của Ba Lan như một trung tâm hậu cần giữa phương đông và phương tây. / bne IntelliNews

Theo một báo cáo được công bố ngày 22/9/2025 bởi New Silk Road Intermodal Sichuan, một nhà cung cấp dịch vụ logistics chuyên vận hành các chuyến tàu trên tuyến China-Europe Railway Express, phần lớn các đoàn tàu này đang bị trì hoãn tại Brest, một thành phố ở tây nam Belarus, nằm gần biên giới với Ba Lan.

Hầu hết các chuyến tàu sử dụng China-Europe Railway Express – một trụ cột quan trọng của thương mại toàn cầu – đều đi qua trung tâm trung chuyển hàng hóa của Ba Lan là Malaszewicze để đến các điểm đến ở châu Âu. Do đó, quyết định đóng cửa biên giới với Belarus của chính phủ Ba Lan đã làm nghẽn hoàn toàn hành lang vận tải này, gây gián đoạn nghiêm trọng luồng thương mại thông thường của mạng lưới.

Ba Lan đóng cửa biên giới từ ngày 12-13/9

Vào ngày 12-13/9/2025, chính phủ Ba Lan đã tuyên bố đóng toàn bộ các cửa khẩu biên giới với Belarus, bao gồm cả đường bộ và đường sắt. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết lý do chính là lo ngại về an ninh trước cuộc tập trận quân sự Zapad-2025 do Nga và Belarus tổ chức ngay sát biên giới NATO.

Động thái này đã ngay lập tức tạo ra một "cú sốc dây chuyền" đối với hoạt động vận tải quốc tế, đặc biệt là các chuyến tàu chở hàng từ Trung Quốc sang Liên minh châu Âu (EU), vốn phụ thuộc mạnh mẽ vào tuyến Belarus – Ba Lan.

Việc đóng cửa biên giới này ảnh hưởng đến một hành lang vận tải mà trước đó chiếm tới 90% lượng hàng hóa đường sắt giữa Trung Quốc và EU. Lượng hàng hóa trên tuyến này đã tăng 10,6% trong năm 2024 và giá trị hàng hóa tăng gần 85%, đạt hơn 25 tỷ euro.

Tuyến đường này hiện chiếm 3,7% tổng kim ngạch thương mại EU-Trung Quốc, tăng từ mức 2,1% của một năm trước đó, và là tuyến đường quan trọng đối với các tập đoàn thương mại điện tử như Temu và Shein, dù không quá lớn so với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Trung Quốc.

Biên giới Ba Lan đóng cửa với Belarus khiến hơn 130 đoàn tàu chở hàng Trung Quốc - châu Âu bị mắc kẹt.

Hơn 130 đoàn tàu Trung Quốc kẹt ở Belarus

Theo Yicai Global (cập nhật ngày 23/9/2025), hơn 130 đoàn tàu của Trung Quốc hiện đang bị mắc kẹt tại thành phố Brest, Belarus, cửa ngõ chính để tiếp cận Ba Lan và tiến sâu vào châu Âu. Đây là tuyến China-Europe Railway Express, vốn chiếm khoảng 3,7% tổng thương mại đường sắt giữa Trung Quốc và EU. Ước tính, lượng hàng này có thể trị giá nhiều tỷ euro.

Các chuyên gia logistics cảnh báo rằng tình trạng đình trệ kéo dài sẽ làm tăng chi phí vận tải và phá vỡ chuỗi cung ứng của nhiều ngành, từ linh kiện công nghiệp đến hàng tiêu dùng.

Doanh nghiệp lao đao tìm lộ trình thay thế

Các công ty vận hành tàu trên tuyến China-Europe Railway Express đang nỗ lực tìm cách vượt qua rào cản này. Các biện pháp bao gồm tạm dừng một số chuyến tàu, triển khai các giải pháp vận tải kết hợp đường sắt và đường biển thông qua Saint Petersburg ở phía tây nước Nga, và tăng tần suất các chuyến tàu trên hành lang phía Nam của China-Europe Railway Express.

Theo ông Tang, một chuyên gia trong ngành, mọi người đều tin rằng biên giới sẽ không đóng cửa lâu dài. Hơn nữa, với việc các giải pháp thay thế đã được đưa ra, khách hàng vẫn đang tiếp tục đặt hàng.

Hành lang phía Nam của China-Europe Railway Express đi qua Kazakhstan và băng qua Biển Caspian đến Baku, Azerbaijan. Sau đó, hàng hóa sẽ được vận chuyển qua Georgia và đến nội địa châu Âu thông qua Biển Đen hoặc Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, tuyến đường này dài hơn, tốn kém hơn và hạ tầng chưa thực sự đồng bộ so với tuyến đường chính.

Trước tình hình bế tắc này, các doanh nghiệp đang xem xét nhiều phương án tạm thời:

• Một số lô hàng đang được chuyển hướng qua Lithuania hoặc cửa khẩu Zabaikalsk ở biên giới Nga - Trung Quốc.
• Có đề xuất đưa hàng bằng đường biển đến Saint Petersburg (Nga) rồi trung chuyển bằng đường sắt sang EU.
• Giải pháp khác là đi theo "hành lang phía Nam" qua Kazakhstan, Kavkaz và Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng tuyến này dài hơn, tốn kém và hạ tầng chưa đồng bộ.

Tất cả chỉ là biện pháp tạm thời; chi phí vận tải tăng cao, thời gian giao hàng kéo dài, trong khi nguy cơ ùn ứ hàng hóa dễ hỏng ngày càng lớn.

Phản ứng của Belarus và Trung Quốc

Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã lên tiếng đổ lỗi cho Ba Lan, cho rằng Minsk "không có lỗi" và Warsaw chỉ đang "đóng vai quân cờ cho các thế lực khác".

Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh đã nhanh chóng cử Ngoại trưởng Vương Nghị sang Ba Lan nhằm vận động mở lại cửa khẩu. Tuy nhiên, theo các hãng tin quốc tế, Warsaw không nhượng bộ.

Chuyến đi của ông Vương Nghị cho thấy Trung Quốc rất lo ngại về rủi ro đối với sáng kiến "Vành đai và Con đường", nhưng cũng phơi bày giới hạn ảnh hưởng ngoại giao của Bắc Kinh tại Trung - Đông Âu.

Lợi ích bất ngờ cho Ukraina

Việc Ba Lan đóng biên giới với Belarus không chỉ gây áp lực lên Nga và Trung Quốc mà còn mang lại cơ hội chiến lược cho Ukraina:

1. Tuyến thay thế qua Ukraina trở nên hấp dẫn:

Với Belarus bị "khóa cửa", giới logistics châu Âu bắt đầu tính đến việc khôi phục hoặc mở rộng các tuyến đường sắt và đường bộ đi qua Ukraina. Dù chiến tranh vẫn tiếp diễn, một số đoạn hành lang an toàn vẫn khả thi, đặc biệt cho hàng hóa có giá trị cao.

2. Gia tăng vị thế địa chính trị:

Ukraina có thể tận dụng tình thế này để chứng minh vai trò như một nút trung chuyển chiến lược giữa Trung Quốc - EU, qua ngả Biển Đen hoặc qua Ba Lan – Slovakia - Romania. Điều này giúp Kyiv nâng cao giá trị trong mắt EU và các đối tác thương mại quốc tế.

3. Sức ép tài chính lên Nga và Belarus:

Khi tuyến Belarus, Ba Lan bị đóng, Nga và Belarus mất nguồn thu phí trung chuyển. Ngược lại, nếu Ukraina trở thành lựa chọn thay thế, Kyiv lại có thêm nguồn ngoại tệ để duy trì kinh tế và kháng chiến.

Nói cách khác, quyết định của Warsaw có thể được coi là một "đòn bẩy mềm" ủng hộ Ukraina: làm suy yếu Minsk và Moscow, đồng thời mở ra cánh cửa kinh tế mới cho Kyiv.

Một "cú đấm đau" vào Vành đai & Con đường

Việc hơn 130 đoàn tàu bị kẹt không chỉ là sự cố vận tải, điều này cho thấy:

• Sự mong manh của chuỗi cung ứng Á – Âu, vốn phụ thuộc vào vài "nút thắt cổ chai" như cửa khẩu Brest.
• Ba Lan đã gửi thông điệp mạnh mẽ tới cả Nga lẫn Trung Quốc: an ninh NATO được đặt cao hơn lợi ích kinh tế.
• Trung Quốc đối mặt bài toán lớn: đầu tư hàng tỷ USD vào mạng lưới đường sắt Á – Âu, nhưng chỉ một quyết định chính trị từ một nước trung chuyển cũng đủ làm "đóng van" toàn bộ.
•  Ukraina trở thành người hưởng lợi gián tiếp: biến thách thức địa chính trị thành cơ hội tăng cường vai trò chiến lược tại châu Âu.

Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt, sự cố này giống như một "stress test" cho sáng kiến Vành đai và Con Đường. Và kết quả không chỉ gây thiệt hại cho Bắc Kinh – Moscow – Minsk, mà còn vô tình tạo thêm đòn bẩy cho Kyiv.

Quyết định đóng cửa biên giới cũng làm nổi bật các yếu tố địa chính trị. Cuộc tập trận Zapad, vốn đã bị suy giảm ảnh hưởng bởi cuộc chiến của Nga ở Ukraina, được chính phủ Ba Lan cho biết là nhằm vào Ba Lan và Liên minh châu Âu.

Trung Quốc và Ba Lan đã tìm cách trấn an các doanh nghiệp vào đầu tuần này. Sau cuộc họp của ủy ban liên chính phủ hai nước tại Warsaw, Ngoại trưởng Radosław Sikorski và Vương Nghị cho biết họ cam kết đảm bảo an toàn và khả năng tiếp cận của China-Europe Railway Express.

Uwe Leuschner, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Luxx Service (Đức), ước tính rằng mỗi lần trì hoãn kéo dài bốn đến năm ngày có thể khiến người gửi hàng tốn thêm 20.000 USD chi phí thuê tàu và thiết bị.

Lê Hải Yến - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---