Chính quyền Trump cố triệt hạ giới khoa học về khí hậu và môi trường

Từ hơn tháng nay, giới khoa học tại Mỹ đối mặt với cuộc tấn công chưa từng có. Đối tượng bị nhắm trước hết là khoa học về khí hậu - môi trường, bên cạnh y học, bất bình đẳng xã hội, bất bình đẳng giới.

Tổng thống Mỹ Trump ký các sắc lệnh tại Phòng Bầu Dục, Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ, ngày 20/01/2025. AP - Evan Vucci

Ngay sau khi nhậm chức,  Donald Trump đã cắt giảm mạnh ngân sách, ngăn chặn việc nghiên cứu về các chủ đề được coi là không phù hợp với giới cầm quyền, và thậm chí hướng đến giải tán nhiều tổ chức khoa học lâu đời. 

Các thế lực cầm quyền tại Mỹ tin tưởng là khi xóa bỏ khoa học, trước hết là khoa học về khí hậu – môi trường, họ sẽ mặc sức tuyên truyền cho các quan điểm mỵ dân, phản lại « tính xác thực của sự kiện » (vérité des faits / truth of the facts), mà giới khoa học dày công nghiên cứu, phát hiện và đúc kết.

Đằng sau chính sách nói trên của chính quyền Trump là các đại tập đoàn kinh tế chủ trương bám chặt lấy năng lượng hóa thạch, bất chấp các đại thảm họa đã được giới khoa học Mỹ và quốc tế báo trước.

Nhiều nhà khoa học cảnh báo : Mất đi các thông tin, tri thức khoa học, nhân loại sẽ rơi vào tình trạng mất phương hướng, dễ dàng nhắm mắt bước xuống « vực thẳm ».

Tại Mỹ, đầu tháng 3/2025, đã dấy lên phong trào phản kháng Stand Up for Science, ngay lập tức được hưởng ứng tại nhiều nơi trên thế giới. Theo Le Monde, biểu tình ngày 07/03 đã diễn ra tại gần 200 thành phố trên thế giới, khoảng 20 thành phố riêng tại Pháp.

Sa thải, kiểm duyệt, cắt tiền, giải tán: Khoa học về khí hậu – môi trường, đối tượng triệt hạ trước tiên

Theo truyền thông Mỹ và quốc tế, từ một tháng nay, nhiều khoản ngân sách liên bang Mỹ dành cho khoa học đã bị đình chỉ, nhiều chủ đề nghiên cứu khoa học không còn được chính quyền chấp nhận chi trả, hoạt động hợp tác khoa học với quốc tế bị cắt đứt.

Các từ khóa như « bản sắc giới », « đa dạng văn hóa », « chống loại trừ » hay thậm chí cả « phụ nữ » bị coi là liên quan đến các chủ đề không được chính quyền liên bang Mỹ hoan nghênh. 

Các lĩnh vực khoa học liên quan đến khí hậu – môi trường và y tế là đối tượng triệt hạ trước tiên. Theo Le Monde, khoảng 10% nhân sự của các viện quốc gia về y tế và của Cơ quan Khí tượng và Đại dương (NOAA) bị sa thải.

Cơ quan liên bang bảo vệ môi trường EPA bị cắt gần 400 nhân viên và dự kiến bị cắt giảm 65% ngân sách. Gần như toàn bộ cán bộ quản lý các cơ sở nghiên cứu Mỹ tại Nam Cực bị sa thải. Phần lớn những người bị sa thải là đang trong giai đoạn thử việc, chờ biên chế chính thức, hoặc các nhà khoa học đang trong làm luận án tiến sĩ. 

Một số người so sánh cuộc tấn công hiện nay của chính quyền Trump nhắm với giới khoa học giống với cuộc chiến chống cộng trong giới khoa học tại Mỹ những năm 1950, thường được gọi là giai đoạn « McCarthyism » (mang tên thượng nghị sĩ Mỹ Joseph McCarthy), trấn áp những ai bị coi là có liên quan đến cộng sản mà không cần qua xét xử. Không khí « khủng bố », trấn áp bao trùm.

Nhà khí hậu học Pháp, bà Valérie Masson-Delmotte, nguyên đồng chủ tịch Nhóm chuyên gia liên chính phủ về biến đổi khí hậu (GIEC), của Liên Hiệp Quốc, cho biết nhiều đồng nghiệp Mỹ là giám đốc nghiên cứu bị cấm liên lạc với các nhà khoa học nước ngoài, bị đe dọa trên các mạng xã hội. 

Nhà khí hậu học Pháp nhấn mạnh là « thông điệp rõ ràng mà chính phủ Mỹ gửi đến các nhà khoa học trẻ, đó là tiếp tục nghiên cứu về lĩnh vực này sẽ không có lợi cho tương lai nghề nghiệp của họ ».

Tình trạng hoàn toàn hỗn loạn liên quan đến việc cấp học bổng, tài trợ nghiên cứu tại Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF), một trong những nơi cấp ngân sách chủ yếu cho nghiên cứu đại học và tình hình tương tự với các trợ cấp cho nghiên cứu về khí hậu nói chung.

Trên các trang mạng của bộ Quốc Phòng, bộ Nông Nghiệp, hay bộ Năng Lượng, nhiều nội dung liên quan đến biến đổi khí hậu bị xóa bỏ.

Nhà kinh tế học về khí hậu Pháp Céline Guivarch (Cired) ghi nhận quy mô của cuộc tấn công là dữ dội hơn rất nhiều so với nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump, khi Mỹ rút khỏi Hiệp định khí hậu Paris. Vào lúc đó, các nghiên cứu về cơ bản vẫn diễn ra bình thường. 

Chính quyền Trump thực thi dự án Project 2025, chống khoa học, chống trí thức

Trả lời đài Pháp France Culture, nhà xã hội học Michel Dubois cho biết mục tiêu của chính quyền Trump khi tung ra các chính sách chống khoa học nói trên là nhằm « tạo ra tình trạng vô minh trong tất cả những lĩnh vực liên quan đến bất bình đẳng xã hội », đến vấn đề năng lượng hóa thạch, bởi ánh sáng do tri thức mang lại « có thể sẽ hạn chế các hoạt động kinh doanh ».

Hành xử của chính quyền Trump là hướng đến việc thực thi « Project 2025 », cương lĩnh cầm quyền của lãnh đạo đảng Cộng Hòa, do viện tư vấn Heritage Foundation, nổi tiếng về lập trường bảo thủ, đề ra. Trong thời gian tranh cử, ứng cử viên Donald Trump đã tỏ ra giữ khoảng cách với dự án bị nhiều chỉ trích dữ dội, do chủ trương xác lập một chính quyền gần như độc tài tại Mỹ.

Theo AFP, một trong những cơ quan liên bang mà Project 2025 của đảng Cộng Hòa chủ trương giải thể là Cơ quan Khí tượng và Đại dương (NOAA) liên bang, bởi đây là một trong những động lực chính của « cảnh báo về (các đe dọa đại thảm họa) khí hậu » đối với thế giới.

Chính sách bài khoa học khí hậu – môi trường của Washington đang đẩy nhân loại đến « vực thẳm »

Việc chính quyền Trump tấn công vào các ngành khoa học về khí hậu và môi trường đang đẩy nhân loại xuống « vực thẳm khí hậu ». Không có Cơ quan Khí tượng và Đại dương (NOAA) Mỹ, chúng ta sẽ rớt xuống « vực thẳm khí hậu », đó là cảnh báo của nhà khí hậu học Michael Mann, Đại học Pennsylvania, trong một cuộc trả lời phỏng vấn AFP. Theo nhà khí hậu học Pháp Valérie Masson-Delmotte, nước Mỹ đóng vai trò trụ cột trong việc quan sát biến đổi khí hậu và các tác động của tiến trình này. Khoảng một nửa các mạng lưới giám sát đại dương toàn cầu và gần một phần tư nghiên cứu về khí hậu trong 5 năm gần đây là do Mỹ đảm trách.

Nói cách khác, thiếu các dữ liệu của các cơ quan khoa học về khí hậu và môi trường của Mỹ, nhân loại thiếu đi các cơ sở cho việc đối phó với các hậu quả trực tiếp của biến đổi khí hậu cũng như thiếu căn cứ trong việc xác lập các chính sách hạn chế biến đổi khí hậu.

Thiếu các dữ liệu từ phía Mỹ, báo cáo sắp tới của nhóm chuyên gia liên chính phủ về biến đổi khí hậu GIEC có nhiều khả năng không thể hoàn tất. Báo cáo của GIEC vốn được coi là cơ sở cho các nước, cho cộng đồng quốc tế xác lập các mục tiêu cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

Nhà sử học Pháp Patrick Boucheron nhấn mạnh đến tầm mức cực kỳ nghiêm trọng của các biện pháp tấn công vào giới khoa học của chính quyền Trump,  một « cuộc tấn công chưa từng có nhằm vào nền dân chủ ».

Phong trào phản kháng vì khoa học Stand Up for Science 

Từ cuối tháng 2/2025, giới khoa học Mỹ đã bắt đầu tổ chức phản công. Ngày 28/02, khoảng 50 tổ chức khoa học Mỹ viết thư ngỏ gửi đến Quốc Hội Mỹ, yêu cầu bảo vệ lĩnh vực nghiên cứu khoa học công lập.

Nhiều kiến nghị bảo vệ các lĩnh vực khác nhau đã được tung ra, thu hút hàng chục nghìn chữ ký. Giới khoa học, với nòng cốt là những người trẻ, đã tổ chức ngày biểu tình toàn quốc 07/03, theo lời kêu gọi của nhóm Stand Up for Science.

Ngày 09/03, Liên Hiệp Quốc đã chỉ trích chính sách của chính quyền Trump, khi nhấn mạnh đến « vai trò lãnh đạo » không thể thoái thác của nước Mỹ trong lĩnh vực này. Viện Hàn Lâm Khoa Học Pháp bày tỏ « mối quan ngại sâu sắc » về tình hình bên kia Đại Tây Dương.

Trung tâm Khoa học Quốc gia Pháp CNRS và tổ chức các trường Đại học Pháp France Universités, tập hợp lãnh đạo các trường đại học và trường lớn, kêu gọi ủng hộ phong trào Stand Up for Science để « bảo vệ tự do học thuật ».

Nhiều trường đại học tại Pháp cho biết sẵn sàng đón nhận các nhà nghiên cứu Mỹ buộc phải rời khỏi đất nước do chính sách của Trump. Chính sách tấn công vào khoa học, vào các khoa học về khí hậu môi trường của chính quyền Trump chỉ mới bắt đầu. Cuộc kháng cự lại chính sách của Trump cũng đang bắt đầu được tổ chức.

Nguồn: RFI

---