Tiếng nước tôi: 'Miễn nhiệm' và 'bãi nhiệm', nhầm lẫn lung tung...

Các từ "miễn nhiệm", "bãi nhiệm" gần đây bị sử dụng khá tùy tiện, nhầm lẫn lung tung dù là hai khái niệm khác nhau.

1. Theo dõi tin tức quốc tế, gần đây người đọc báo, xem (nghe) đài thường bắt gặp từ "đổ lỗi". ĐỔ LỖI tuy ý tứ nhẹ hơn "đổ vấy" nhưng cũng biểu thị "đổ cho người khác làm để tránh trách nhiệm về việc làm xấu của mình".

Rất tiếc, đã có không ít trường hợp dùng từ ĐỔ LỖI không đúng chỗ, không hợp hoàn cảnh dẫn đến sai lệch vấn đề. Một ví dụ là gần đây Việt Nam và thế giới lên án hành động đòi hỏi chủ quyền vô lý Biển Đông của phía Trung Quốc.

Trong khi hầu hết bình luận chính xác là Trung Quốc "đổ lỗi" cho Việt Nam, cho Mỹ gây phức tạp tình hình Biển Đông thì cũng có tin bài viết "Mỹ đổ lỗi cho Trung Quốc" là không thích hợp.

Tương tự, có tác giả nêu tổng thống Mỹ "đổ lỗi" cho Trung Quốc làm phát sinh virus corona cũng không phù hợp, bởi từ "đổ lỗi" ở đây vô tình khẳng định hậu quả Covid-19 do chính Mỹ gây ra lại không nhận trách nhiệm mà đổ lỗi cho Trung Quốc.

Mặt khác, trong điều kiện chưa có kết luận quốc tế quy kết Trung Quốc gây ra đại dịch Covid-19 thì truyền thông cần đưa tin trung tính, thích hợp nhất là "Tổng thống Mỹ Donald Trump CÁO BUỘC Trung Quốc" thay vì "Tổng thống Mỹ Donald Trump ĐỔ LỖI cho Trung Quốc"?

2. Liên quan đến từ MANG, có không ít báo chí đã viết "tàu khu trục/tuần dương hạm DO tên lửa dẫn đường" thay vì đúng phải là "tàu khu trục/tuần dương hạm MANG (hoặc CÓ) tên lửa dẫn đường".

Cái sai không thể chấp nhận là, thay vì nêu tàu chiến được trang bị vũ khí tấn công là tên lửa dẫn đường lại bị giải nghĩa thành tàu chiến có lộ trình DO tên lửa dẫn lối!

3.

"Miễn nhiệm" đồng nghĩa "cho thôi không tiếp tục giữ chức vụ khi chưa hết nhiệm kỳ". Lý do cho thôi chức vụ có thể vì nguyện vọng cá nhân, được tổ chức phân công nhiệm vụ mới hay do nghỉ hưu trí.

Còn "bãi nhiệm", theo Từ điển tiếng Việt thông dụng (NXB Giáo Dục) là "buộc thôi giữ chức vụ được bầu ra", tức bị sa thải, buộc phải rời bỏ chức vụ vì lý do vi phạm pháp luật Nhà nước, bị kỷ luật (Đảng, chính quyền, đoàn thể)...

Đáng tiếc, vì không phân biệt rõ hai khái niệm trên, vừa qua có tình trạng một số cán bộ cấp cao được Quốc hội miễn nhiệm để nhận công tác khác lại bị đưa tin rằng "bãi nhiệm"?

4. Kho tàng từ ngữ tiếng Việt rất phong phú, nhưng nếu sử dụng không phù hợp có thể "phản chủ".

Như khi đưa tin khu di tích nhà tù Hỏa Lò (nơi thực dân, đế quốc Pháp giam cầm tra tấn các chiến sĩ cách mạng ngày trước) tổ chức tham quan đêm và sử dụng công nghệ tái hiện mới, nam biên tập viên truyền hình dùng từ "hấp dẫn, thú vị" làm nhiều khán giả "giật mình".

Nguồn: Báo Tuổi trẻ Online

---