Nepal chấn động: Vì đâu bùng nổ cách mạng của thế hệ Z?

Nepal, một quốc gia vốn gắn liền với chủ nghĩa cộng sản, đã chứng kiến một cuộc cách mạng bất ngờ vào tháng 9 năm 2025, với nhiều nguyên nhân dồn dập thúc giục người dân xuống đường biểu tình. Mọi chuyện bắt đầu khi chính quyền ban hành lệnh cấm 26 nền tảng mạng xã hội, bao gồm Facebook, X và Instagram.

Lời biện minh được đưa ra là nhằm kiểm soát tin giả, tuy nhiên, động cơ sâu xa được cho là nhằm ngăn chặn sự phẫn nộ ngày càng tăng của người dân trước tình trạng bất công lan tràn, đặc biệt là trong các cuộc thảo luận của thế hệ trẻ (Gen Z).

Khi quyền tự do ngôn luận bị đe dọa, người dân Nepal bắt đầu cảm thấy bức xúc và phản ứng mạnh mẽ.

Sự kiện châm ngòi cho cuộc biểu tình diễn ra vào ngày 6 tháng 9, khi một chiếc xe hộ tống của quan chức chính phủ đã gây tai nạn cho bé gái 11 tuổi Usha Magar Sunuwar tại Lalitpur rồi bỏ chạy mà không hề giúp đỡ hay nhận trách nhiệm.

Mặc dù chính quyền đã ra lệnh cấm, những đoạn video về vụ việc vẫn lan truyền nhanh chóng, trở thành giọt nước tràn ly, châm ngòi cho cuộc biểu tình - cách mạng bùng nổ.

Phản ứng dữ dội và sự sụp đổ của chính quyền

Ngay từ đầu, các cuộc biểu tình đã vấp phải sự đàn áp dữ dội từ các thiết bị hiện đại mà chính quyền Nepal đã tích lũy từ lâu bằng tiền thuế của người dân.

Tin tức liên tục cập nhật về việc nhiều người bị đánh đập, và tờ Economic Times ghi nhận có đến 19 hoặc 20 người thiệt mạng.

Tuy nhiên, những hành động này chỉ càng đổ thêm dầu vào lửa, làm bùng lên sự phẫn nộ âm ỉ trong lòng dân chúng về một chế độ tham nhũng tràn lan, quan chức sống xa hoa trong khi chính quyền nói dối về tương lai và năng lực điều hành.

Chỉ một ngày sau đó, nhiều biểu tượng của nhà nước, bao gồm trụ sở và nhà riêng của quan chức, đã bị đốt phá. Lực lượng quân đội buộc phải can thiệp nhưng cuối cùng phải rút lui.

Trước tình hình đó, Thủ tướng KP Sharma Oli buộc phải từ chức. Báo chí quốc tế gọi đây là cuộc cách mạng của "Thế hệ Z", một cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị độc đoán và tham tàn, đã lật đổ Thủ tướng Nepal Oli.

Vai trò của mạng xã hội và các ứng dụng thay thế

Trong bối cảnh chính quyền Nepal ra lệnh cấm các nền tảng mạng xã hội lớn như Facebook với lý do tin tức thù địch và giả mạo lan tràn, các nhà hoạt động đã từng phải sống ẩn danh lại xem đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy nhà cầm quyền muốn dập tắt phong trào chống tham nhũng trực tuyến đang phát triển mạnh mẽ.

Bị thúc ép phải hành động, họ đã chuyển sang sử dụng các ứng dụng vẫn còn truy cập được như Viber và TikTok để tập hợp hàng nghìn người, từ đó châm ngòi cho các cuộc biểu tình và cuối cùng buộc Thủ tướng KP Sharma Oli phải từ chức.

Bài học từ quốc gia láng giềng

Thành công này của giới trẻ Nepal đến sau 13 tháng kể từ các cuộc biểu tình tương tự do giới trẻ lãnh đạo ở nước láng giềng Bangladesh. Cuộc biểu tình đó đã buộc Sheikh Hasina, người đã giữ chức thủ tướng từ năm 2009, phải từ chức. Điều này cho thấy sức mạnh ngày càng tăng của thế hệ trẻ trong việc định hình tương lai chính trị tại khu vực.

Tiếng nói của người dân và sự bất mãn về tham nhũng

Sandip, một người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội, cho biết anh đã đưa ra nhiều lời kêu gọi trực tuyến, một số sử dụng mạng riêng ảo để trốn tránh lệnh cấm và sự truy lùng.

Tuy nhiên, anh thừa nhận không ngờ lại có nhiều người đổ ra đường phố ở thủ đô Kathmandu và các khu vực khác đến vậy. "Mọi công dân Nepal đều chán ngán một chính phủ toàn những bộ mặt tham nhũng," người đàn ông 31 tuổi sống tại quận Lalitpur chia sẻ. "Sự tức giận đối với chính phủ này đã âm ỉ trong nhiều tháng, nhưng lời kêu gọi cùng biểu tình này lại diễn ra rất tự phát."

Thách thức về quản trị và bất bình đẳng

Tổ chức Minh bạch Quốc tế đã xếp hạng Nepal ở vị trí 107/180 quốc gia trong Chỉ số Nhận thức Tham nhũng, điều này nhấn mạnh những thách thức dai dẳng về quản trị tại quốc gia này.

Các nhà hoạt động trẻ cho biết sự bất mãn của người dân xuất phát từ sự bất bình đẳng rõ rệt giữa những người có quan hệ mật thiết với chính quyền và những người hoàn toàn không có trong hệ thống. Bên cạnh đó, việc thiếu cơ hội kiếm sống và bị đánh thuế nặng nề cũng là những nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự phẫn nộ.

Cuộc chiến chống tham nhũng của giới trẻ

Gaurav Nepune, 34 tuổi đến từ Kathmandu, người đã dẫn đầu nhiều cuộc biểu tình, cho biết giới trẻ đã thực hiện một chiến dịch trực tuyến kéo dài ba tháng để so sánh cuộc sống xa hoa của các quan chức và gia đình họ với cuộc sống khốn khó của người dân thường.

Trong khi người dân đang vật lộn với cuộc sống, các quan chức và những người có quan hệ thân hữu với chính quyền lại giàu có, con cái được du học ở nước ngoài, mua nhà và xe hơi đắt tiền. "Giới trẻ phản đối tham nhũng nhưng chính phủ lại dùng đến bạo lực, cố gắng dập tắt phong trào này," Nepune nói. "Chúng tôi liên tục kêu gọi người dân không tham gia vào bất kỳ hành vi bạo lực hay đốt phá nào.

Giờ đây, chúng tôi muốn một chính phủ có tư duy độc lập, không tham nhũng và không bị bất kỳ nước láng giềng nào lợi dụng," Nepune nói, ám chỉ vai trò của Ấn Độ và Trung Quốc, hai cường quốc được cho là đang tranh giành ảnh hưởng tại Nepal.

Triển vọng chính trị mới

Các cuộc biểu tình năm ngoái tại Bangladesh đã dẫn đến việc thành lập một chính phủ lâm thời, với một số sinh viên nắm giữ các vị trí bộ trưởng trên thực tế dưới sự điều hành của người đoạt giải Nobel Muhammad Yunus.

Tại Nepal, một trong những lựa chọn được người biểu tình ủng hộ để thay thế ông Oli là Balendra Shah, 35 tuổi.

Ông từng là rapper và nhạc sĩ, sau đó trở thành thị trưởng Kathmandu từ năm 2022 nhờ chiến dịch làm sạch đường phố và các tuyến đường thủy của thành phố.

"Gửi @ShahBalen, chúng tôi đang háo hức chờ đợi sự lãnh đạo của anh trong nền chính trị Nepal," Bimal Pokhrel đã viết để trả lời một bài đăng trên X của Shah.

"Anh là hy vọng cuối cùng cho đất nước chúng ta. Xin hãy bước lên nắm quyền lãnh đạo với tư cách thủ tướng để dẫn dắt Nepal hướng tới một tương lai tươi sáng hơn."

Hiện tại, bà Cựu Chánh án Tối cao Sushila Karki, 73 tuổi, đã được chọn làm Thủ tướng lâm thời, tạm thời lãnh đạo đất nước.

Sự phẫn nộ lên đến đỉnh điểm

Sau vụ xe hộ vệ của một quan chức gây tai nạn chết người nhưng vụ việc bị lờ đi, bất chấp những lời kêu gọi khẩn thiết từ người dân yêu cầu chính quyền hành động, ngọn lửa giận dữ trong lòng dân chúng bắt đầu âm ỉ và bùng lên mạnh mẽ.

Lời kêu gọi bình tĩnh và sẵn sàng cho tương lai

Nhà hoạt động Shah đã gọi Thủ tướng Oli là "kẻ khủng bố" vì sự bao che, và không hiểu được "nỗi đau mất đi đứa con trai hay con gái". Sau khi ông Oli từ chức, anh đã kêu gọi gần 784.000 người theo dõi mình trên Instagram giữ bình tĩnh.

"Gửi thế hệ Z, những kẻ tham tàn trong nền chính trị đất nước đã từ chức rồi! Giờ hãy kiên nhẫn nhé," anh viết.

"Các bạn và chúng tôi giờ cần phải kiềm chế! Giờ đây, thế hệ của các bạn sẽ phải lãnh đạo đất nước! Hãy bình tĩnh và chuẩn bị!"

Vũ Bình Minh - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---